بسمه تعالی
تکذیب روایت خلاف واقع در رخدادهای خرداد ۱۳۶۰
در روزهای پس از درگذشت مرحوم دکتر ابوالحسن بنی‌صدر،
قطعه فیلم کوتاهی از سخنان ایشان در فضای مجازی منتشر شد که به بیان بخشی از مسایل
مربوط به خرداد ۱۳۶۰ می‌پردازد و ادعا دارد: «آقای مهندس بازرگان هم ساعت ۲ بعدازظهر
[25 خرداد] و بعد از صحبت آقای خمینی [مبنی بر ارتداد جبهه ملی ایران] اون اطلاعیه
کذایی را [صادر کرد] و با این که صبحش، خانمش را فرستاده بود آنجا پیش همسر من که بعدازظهر
مجاهدین میان با ۷۰ هزار مسلح. من خندیدم و گفتم این‌ها شما را دست انداخته‌اند.»
در ارتباط با این سخنان، طرح چند نکته لازم
به نظر می‌رسد:
1.
صرفنظر از این که این فیلم تقطیع و تحریف شده و یا نشده و اصالت داشته باشد و
نیز، فارغ از این که ادعای مطرح شده با بیانات پیشین آقای بنی‌صدر مبنی بر آن که
در روزهای آخر که مخفی بود، دیدار یا ارتباطی با زنده‌یاد مهندس بازرگان نداشته است،
هیچ یک از یاران ایشان که همان روز با ایشان جلسه داشتند و همچنین اعضای خانواده
مهندس بازرگان، هرگز چنین مطلبی را به نقل از ایشان یا همسر بزرگوارشان نشنیده‌اند
و کاملاً خلاف واقع است زیرا چنین مطلب مهمی هرگز در جمع یاران و محافل خانوادگی
بازگو نشده است.
2.
یادآوری می‌کند که مشی
زنده‌یاد مهندس بازرگان پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امری آشکار و همواره متمرکز
بر شیوه‌های اصلاح‌طلبانه و مشوق پرهيز از تشنج و خشونت بود و هيچ‌گونه سنخيتی با خشونت
و اعمال زور، شهرآشوبى و دوقطبي‌سازی جامعه و روش‌هایی ندارد که بانیان جنگ قدرت
از هر دو سوی حاکمان تمامیت‌خواه و رهبران مطلق‌گرای سازمان مجاهدین خلق در آن
روزگار به راه انداخته بودند و از آن بهره می‌بردند.
3.
اطلاعیه‌ای
که آن فیلم به مهندس بازرگان نسبت می‌دهد، در واقع اطلاعیه نهضت آزادی ایران در تاریخ
۲۵ خرداد ۱۳۶۰ است که در بند پایانی آن خطاب به هموطنان عزیز آمده است: «هوشیار باشید
تشنجات و تجاوزات خیابانی به ضرر جمهوری اسلامی و به نفع بیگانگان است.» و همانگونه
که مشخص است، این هشدار به معنای مخالفت صریح با حضور میلیشیای سازمان مجاهدین خلق
در خیابان است. خاطرات مکتوب و تصویری فراوانی از
زنده‌یاد دکتر ابراهیم یزدی و همچنین یادداشت‌هایی از مهندس محمد توسلی به دفعات
منتشر شده است که به صراحت با مشی مسلحانه سازمان مجاهدین و تقابل‌آفرینی‌های دو
سویه آن دوران مخالف بوده و چنین مواضع و عملکردی را در همان زمان، بر خلاف منافع
ملی و فرآیند گذار به دمکراسی ارزیابی کرده‌اند.
نهضت آزادی ایران طبق
اسناد تاریخی فراوانی که در تابستان خشونت‌بار 1360 منتشر کرده است و هم اکنون در
دسترس عموم قرار دارد، یادآوری می‌کند که در تاریخ 21 مرداد 1360 و بنا بر بیانیه
شماره 1586 با عنوان «نامه مهندس بازرگان به خبرگزاری پارس و تکذیب ملاقات با آقای
بنی‌صدر» که تصریح می‌کند: «آقای دکتر یزدی پس از انتخاب آقای بنی‌صدر به ریاست
جمهوری، هیچ ملاقاتی با ایشان نداشته و شخص مهندس بازرگان هم حدود یک هفته پیش از
عزل ایشان از فرماندهی کل قوا به همراه عده‌ای از نمایندگان مجلس، دیداری با ایشان
داشته و توصیه کرده اند که آبرومندانه استعفا دهد» یادآور می‌شود که ادعای مطرح
شده در آن فیلم، اساساً خلاف واقع است.
نهضت آزادی ایران
در آن برهه تاریخی با درک شرایط سیاسی آن دوران و پیش‌بینی مخاطراتی که تقابل
فزاینده میان مجاهدین و نیروهای طرفدار حاکمیت می‌تواند پدید آورد و منجر به
بازتولید خشونت شود، طی اقدامات متعددی طرفین را به پرهیز از خشونت و مدارا نسبت
به یکدیگر فرا خوانده است که از جمله می‌توان به بیانیه‌های «هشدار و اعلام خطر
خطاب به حاکمیت» به تاریخ 23 فروردین 1360 و نیز نامه مورخ 12 اردیبهشت همان سال اشاره
کرد که با عنوان «فرزندان مجاهد و مکتبی‌ام» شهرت یافت و طرفین را به پرهیز از
منازعات خشونت‌آمیز و غیرعلنی و قانون‌شکنانه توصیه می‌کرد.
نهضت آزادی ایران با
توجه به دلایل فوق اعلام می‌دارد که این برداشت از سخنان منتشر شده در فیلم یادشده
که مهندس بازرگان، آقای بنی‌صدر را تشویق به ایستادگی با اتکاء به نیروهای مسلح سازمان
مجاهدین خلق کرده است، روایتی خلاف واقع است و با اسناد فراوان و مسلم تاریخی و
نیز با مشی مهندس بازرگان و یاران ایشان در نهضت آزادی ایران مغایرت‌های اساسی
دارد.
نهضت آزادی ایران
13 آبان 1400
