اعتراضات اخیر بروز انباشته شده مطالبات گذشته است

 

اعتراضات اخیر بروز انباشته شده مطالبات گذشته است*

مطالبات اصلی زنان رفع تبعیض در عرصه های اجتماعی است

راهکار: اصلاح ساختار قانون اساسی از طریق رفراندم

آرمان ملی- احسان انصاری: محمد توسلی اولین شهردار تهران پس از انقلاب و از یاران نزدیک  مهندس بازرگان است. او در سال 1336 وارد دانشکده فنی دانشگاه تهران شد و از اعضای فعال انجمن اسلامی دانشجویان بود. از سال 1340 و با تشکیل نهضت آزادی از اعضای آن شد و در سال 1341 برای ادامه تحصیل در رشته دکترای حمل و ترافیک ابتدا به آلمان و سپس به آمریکا رفت. قبل از پیروزی انقلاب مسئول تبلیغات ستادهای راهپیمایی و ستاد استقبال ازآقای خمینی بود و با روی کارآمدن دولت موقت به عنوان شهردار تهران برگزیده شد. توسلی را طراح اسم «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» برای ارتش مردمی تشکیل شده در اوایل پیروزی انقلاب می‌دانند. او اکنون دبیرکل نهضت آزادی ایران است. «آرمان ملی» برای تحلیل و ارزیابی ریشه های اعتراضات اخیر و چشم انداز پیش روی کشور با محمد توسلی گفت وگو کرده که در ادامه ما حصل این گفت وگو را می‌خوانید. 

 

*مهم‌ترین دلایل اعتراضات اخیر را در چه مسائلی می‌دانید؟ اعتراضات اخیر چه تفاوت هایی با اعتراضات گذشته داشت؟

اعتراضات اخیر پس از جان باختن مهسا امینی در 25 شهریور، بروز انباشته شده اعتراضات گذشته است. این اعتراضات پس از انحراف از مطالبات و آرمان های مردم در انقلاب 57 که آقای خمینی در نوفل لو شاتو بر بام رسانه‌های جهانی مطرح کرده بودند و مردم به استناد آنها در 12 فروردین 58 به جمهوری اسلامی 98 درصد رای دادند. با اضافه شدن اصل ولایت فقیه به قانون اساسی در سال 58 و سپس تکمیل آن با اصل ولایت مطلقه فقیه در سال 68 و توجیه حاکمیت روحانیت بجای حاکمیت ملت و خشونت های دهه شصت آغاز شده است. در چهار دهه گذشته این اعتراضات از طریق مطبوعات، احزاب و نهاد های مدنی به ویژه در فرصت برگزاری انتخابات و طرح مطالبه انتخابات آزاد، سالم و رقابتی طبق اصول قانون اساسی که توسط شورای نگهبان با اعمال نظارت استصوابی نقض می شد، ادامه پیدا کرده است. این فرایند پس از مهندسی انتخابات در سال 88، در سال 96 به اوج خود رسید بطوریکه همه مقامات و نهادهای وابسته به حاکمیت از نامزد محافظه‌کاران آقای رئیسی حمایت کردند اما جنبش اجتماعی با 24 میلیون رای خود به آقای روحانی اعتراض خود را به محافظه کاران نشان دادند. با یکدست شدن حاکمیت پس از انتخابات مجلس 98 و ریاست جمهوری سال 1400 و نقض آشکار حقوق اساسی ملت تصریح شده در اصول قانون اساسی و پیامدهای آن؛ تشدید شکاف ملت – دولت، ناکارآمدی حاکمیت در عرصه‌های مختلف داخلی، منطقه‌ای و بین المللی، توسعه فساد، فقر و بیکاری، فرار نخبگان و بحرانهای زیست محیطی و معیشتی و... بوده است. در اعتراضات اخیر دو عامل کاملا برجسته بود؛ اعمال محدودیت ناروا به سبک زندگی و حقوق اساسی زنان جامعه که از جمله در قالب گشت ارشاد بروز پیدا می‌کرد و تشدید بحران معیشتی جامعه در اثر تداوم تورم افسار گسیخته و فقر و بیکاری به ویژه برای نسل جوان، نسل جوان تحصیل کرده دانشگاهی که نمی‌تواند هیچ امیدی به آینده کار و زندگی خود داشته باشد. به همین علت اعتراضات در سطح جامعه با شعار «زن _ زندگی _آزادی» و مطالبه آزادی و حق زندگی فراگیر بود و زنان و نسل جوان در آن حضور پررنگ‌تری داشته و دارند.

 

*ارزیابی شما از نحوه کنش گری نخبگان جامعه در اعتراضات اخیر چگونه بود؟آیا نخبگان به خوبی در درک واقعیت های جامعه اهتمام داشتند؟

در این اعتراضات حضور دانشجویان در دانشگاه ها و پشتیبانی اساتید دانشگاه ها و سایر نخبگان چون پزشکان، هنرمندان، فرهنگیان، کارگران، ورزشکاران و... کاملا برجسته بوده است. این حمایت های گسترده زمینه های عملی تحقق انسجام جنبش اعتراضی جامعه ایران را نشان می‌دهد.

 

*جریان های سیاسی و به خصوص اصلاح طلبان نسبت به اعتراضات اخیر چه رویکردی داشتند؟آیا این رویکرد مورد قبول جامعه قرار داشت؟

جریان های سیاسی از جمله نهضت آزادی ایران از حقوق اساسی و امنیت و مطالبات برحق اعتراضات مردم به ویژه نسل جوان در خیابان حمایت کردند. اما باتوجه به گسست نسلی و روشن نبودن مدیریت جنبش اجتماعی در شرایط کنونی عموم اصلاح طلبان با احتیاط اظهار نظر کردند و در انتظار شکل‌گیری مدیریت و رهبری جنبش اجتماعی هستند تا با اطمینان به سرنوشت جنبش، هماهنگی عملی خود را بروز دهند. اما با توجه به حمایت و ابراز همدردی اکثریت جامعه از جمله جمعی از علمای دینی اعم از سنی و شیعه با مطالبات برحق معترضین و نقد عملکرد خشونت آمیز حاکمیت، سکوت جمعی از اصلاح‌طلبان  قابل توجیه نیست.

 

* به چه میزان شکاف نسلی را در جامعه ایران مشهود می دانید؟آیا شکاف نسلی یکی از دلایل اصلی اعتراضات اخیر بود؟

بله شکاف نسلی کاملا مشهود است. زیرا نسل طبقه متوسط گذشته که امکانات زندگی خود را دارند  می‌توانند با تورم و افزایش هزینه های زندگی مدارا کنند، اما نسل جدید از جمله فارغ التحصیل‌های دانشگاهی که با بیکاری و فقر و یا عدم تعادل درآمدها و هزینه ها روبرو هستند و همزمان از طریق شبکه های اجتماعی و آگاهی از حقوق انسانی خودشان این شکاف را عمیقا احساس می‌کنند برای دستیابی به حقوق انسانی خودشان راهی جز اعتراض پیش‌روی خود نمی بینند.  

 

* چه ویژگی هایی برای نسل جدید قائل هستید؟ چرا نسل جدید نسبت به نسل های گذشته در بیان مطالبات خود صریح تر شده است؟

نسل جدید از طریق شبکه های اجتماعی از آگاهی بالایی برخوردار است و به همین مناسبت با توجه به بحران های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه راهی جز پیگیری صریح مطالبات خود در عرصه عمومی برای خود متصور نمی بیند. 

* در اعتراضات اخیر دانشگاه ها دوباره به صورت مدنی تأثیرگذاری خود را نشان دادند. چرا تأثیرگذاری مدنی دانشگاه در سال های اخیر کاهش پیدا کرده بود؟

در دوران کرونا و تعطیلی دانشگاه ها و همچنین فضای جدید در مدیریت دانشگاه ها و اعمال محدودیت ها عملا فعالیت های دانشجویی محدود شده بود. اما با بازگشایی دانشگاه‌ها و رخداد جان باختن مهسا امینی و بروز اعتراضات عمومی در سطح جامعه، دانشجویان نیز، که همواره متاثر از جامعه هستند، در دانشگاه‌ها اجتماعات اعتراضی مسالمت آمیز داشتند که البته به تدریج با واکنش نیروهای امنیتی و حتی لباس شخصی‌ها، با خشونت ها و بازداشت ها روبرو شده‌اند.   

 

*تحلیل شما از نحوه برخوردی که با معترضان صورت گرفت چیست؟آیا این نوع برخورد را قانع کننده می دانید؟

سیاست مدیریت دانشگاه‌ها و دستگاه‌های امنیتی متاسفانه برخورد خشونت آمیز و بازداشت جمع زیادی از دانشجویان در اعتراضات مسالمت آمیز در داخل دانشگاه‌ها و همچنین تعلیق و ممنوع الورود کردن آنان به محیط دانشگاه‌ها بوده است. این برخوردها آن هم توسط نیروهای امنیتی با عنوان «لباس شخصی» و اغلب با همکاری حراست و هماهنگ با مدیریت دانشگاه‌ها صورت می‌گیرد و نقض استقلال و حرمت فضای دانشگاهی است، آثار بسیار سوئی در امنیت فضای آموزشی و کارکرد دانشگاه‌ها داشته است. قاعدتا این برخوردها با هدف خاموش کردن شعله اعتراضات در سطح جامعه صورت می‌گیرد اگر هم موثر باشد، کوتاه مدت خواهد بود.

 

*چه توصیه هایی برای نحوه شیوه حاکمیت با چنین اتفاقاتی دارید؟

تجربه تاریخی نشان می‌دهد که حاکمیت ها برای سرکوب اعتراضات مسالمت آمیز شهروندان، خود آن را با خشونت رادیکالیزه می‌کنند تا اقدامات خود را توجیه کنند. رخداد 16 آذر سال 32 و 18 تیر 78 نمونه‌ای از این سوابق تاریخی است. اگر بپذیریم که این شیوه ها شناخته شده است و تاثیری در افکار عمومی ندارد، توصیه مشفقانه به حاکمیت این است که در این سیاست خود تجدید نظر کنند و ضمن حفظ حرمت شهروندان و به ویژه فضای مقدس دانشگاه‌ها از اعمال خشونت آن هم بصورت لباس شخصی خودداری کنند.

 

 

* در اعتراضات اخیر زنان در محوریت اعتراضات بودند. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟ مهم ترین مطالبات زنان امروز ایران را چه می دانید؟

اگر چه حجاب اجباری، که البته خلاف آموزه‌های قرآنی و معارف دینی است، یکی از محورهای اعتراض زنان در چهاردهه گذشته بوده است و خوشبختانه پس از جان باختن مظلومانه مهسا امینی و جنبش اعتراضی گام محسوسی هم به لحاظ نظری و انسانی و هم به لحاظ اجرایی برداشته شده است و انتظار می رود در یک فرایند حقوقی قانون مصوب قبلی آن هم اصلاح شود. اما مطالبات اصلی زنان رفع تبعیض در عرصه های مختلف اجتماعی جامعه است که در شعار «زن _ زندگی _ آزادی» تبلور پیدا کرده است.

 

* با توجه به چالش های داخلی و فشارهای خارجی چه چشم اندازی را پیش روی کشور می بینید؟

بحران‌ها و چالش هایی که امروز در عرصه های داخلی و روابط بین المللی شاهد هستیم ناشی از انحراف از مطالبات تاریخی ملت ایران و آرمان های اولیه انقلاب یعنی «آزادی و حاکمیت ملت» است که با اضافه شدن اصل ولایت فقیه به قانون اساسی حاصل شده است. در چنین ساختاری که بر اساس نتایج انتخابات سال 1400 عملا حدود 80 در صد جامعه به ویژه در کلانشهرها با حاکمیت یکدست کنونی موافق و هماهنگ نیستند، اگر تحولی در دیدگاه حاکمیت رخ ندهد، چشم انداز پیش‌رو تشدید بحران های داخلی و بین المللی است.

 

* راهکار جنابعالی برای عبور از بحران های کنونی کشور چیست؟

راهکار واقع بینانه برای عبور از بحران های کنونی کشور بازگشت به مطالبات مردم و اجرای قانون است. در شرایط حساس کنونی که بیگانگان با رسانه های گسترده خود بطور یکپارچه در راستای منافع خود به حمایت از اعتراضات مردمی پرداخته‌اند راهکار واقع بینانه بازگشت به مردم از طریق گفتگو و پاسخ به مطالبات قانونی و برحق ملت است تا با انسجام و وحدت ملی بتوان در مقابل خطراتی که منافع ملی و تمامیت ارضی کشور را تهدید می‌کند ایستادگی کرد. برای این منظور گام نخست اصلاح ساختاری در قانون اساسی است تا برگزاری انتخابات آزاد و سالم و رقابتی و تامین آزادی و حاکمیت ملت امکان پذیر گردد. راهکار نظری برای طی شدن این فرایند همان طور که قبلا در دیدار نوروزی سال 1397 ارایه شده است تحول درون حوزوی (پارادایم شیفت) از دیدگاه شیخ فضل الله نوری به دیدگاه آخوند خراسانی و سایر عالمان دینی است تا نهاد دین از حکومت جدا شود و زمینه برای اصلاح ساختاری در قانون اساسی فراهم شود. این موضوع می‌تواند عنوان رفراندم اصلاح قانون اساسی و همه پرسی باشد. آزادی زندانیان سیاسی و عقیدتی می‌تواند ابتدا اقدام موثری برای جلب اعتماد عمومی مردم باشد.

*گفت وگوی روزنامه «آرمان ملی» با محمد توسلی – متن کامل – احسان انصاری -25/08/ 1401