بازگشت به قرآن

پاسخ به سئوال: اين روزها چه كتابي را براي مطالعه برگزيده‌ايد؟

بازگشت به قرآن

محمد توسلی

من كتاب « بازگشت به قرآن (2)» مجموعه آثار 19 شادروان مهندس مهدي بازرگان را براي مطالعه روي ميز دارم. اين مجموعه آخرين اثري است كه در اواخر سال 89 توسط بنياد فرهنگي مهندس مهدي بازرگان منتشر شده است البته «بازگشت به قرآن (1)» مجموعه آثار 18 نيز در سال 88 به بازار كتاب عرضه شده است.

علاوه بر اين دو مجموعه آثار، مجموعه آثار 12 و 13 نيز به سير تحول قرآن اختصاص يافته و بقيه حدود 300 اثر مهندس بازرگان نيز كم و بيش به نوعي با آيات قرآن پيوند تنگاتنگ دارند.

پرسش اصلي اين است كه چرا مهندس بازرگان در طول حدود 60 سال خدمات فرهنگي، اجتماعي و سياسي خود همواره از آيات قرآن بهره‌گرفته و در معرفي قرآن به ويژه به نسل جوان  و دانشگاهي جامعه اهتمام ورزيده است؟

پاسخ اين سئوال را خوبست از زبان و قلم خود او بخوانيم: « اين همه تاكيد و توصيه قرآن كه ذكر است براي مؤمنين و مردم، و بايد نه تنها خوانده و گوش داده و فهميده شود بلكه تعقل و تفكر و تفقه در آن بنمايد، براي چيست؟ ... پس همه ما حق داريم و وظيفه داريم و دعوت داريم كه با بضاعت مزجهاتمان از خرمن پر بركتش خوشه برگيريم و براي دنيا و آخرتمان توشه بگيريم .... همه جا صريحاً‌ و اكيداً به ما امر مي‌نمايد كه در تلاوت آيات و تبعيت قرآن عقلمان را به كار اندازيم، دانش و دانايي داشته باشيم، و با تدبر در قرآن، خدايي بودن آن را بيابيم.»

بازگشت به قرآن (1) شامل سه جلد منتشر شده قبلي است كه به «شناخت اجمالي قرآن» و «آفرينش و گزينش آدمي‌زاد» پرداخته است. در بازگشت به قرآن (2)، شامل جلدهاي چهارم و پنجم به موضوعات « دنيا پردازي انسان، بُعد زماني انسان، استكبار و استضعاف، بُعد رواني يا بي ظرفيتي انسان، بُعد عقلي، عاطفي، اخلاقي و نفساني انسان، بُعد اجتماعي انسان و نهايتاً خود جوشي انسان» اختصاص يافته است.

موقعي كه انسان با فطرت خداجوي خود آشنا مي‌شود و جايگاه خود را در خلقت نسبت به هستي و خالق آن درمي‌يابد و از آموزه‌هاي قرآني كه كتاب هدايت، و راهنماي زندگي است بهره مي‌گيرد و با الگوهاي تربيت شده مكتب قرآن پيوند پيدا مي‌كند، به طور طبيعي در «صراط مستقيم» و در زمره «انعمت عليهم» قرار مي‌گيرد.

«بازگشت به قرآن» و البته شناخت مسائل و مشكلات اجتماعي از جمله به مهندس بازرگان اين بينش عميق و برداشت راهبردي از آموزه‌هاي قرآني ارزاني كرد كه به «اختيار» و «آزادي» به عنوان نياز محوري و طبيعي انسان براي رشد و كمالش پي ببرد و در طول حدود 6 دهه تلاش‌هاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي خويش همواره به طور منسجم بر آن تاكيد بورزد و براي رفع هر نوع استبداد كه آزادي انسان را سلب كند به تلاش مستمر آگاهي‌ بخش به صورت فردي و اجتماعي بپردازد.

در اين راستا، روشنفكران ديني در تلاش‌هاي خود در سه دهه‌ اخير، از سيدجمال‌الدين اسدآبادي تا طالقاني و بازرگان و تا امروز همواره جامعه را به «بازگشت به قرآن» دعوت كرده‌اند تا با آشنايي با سرچشمه زلال وحي و فطرت انساني خود و با زدودن پيرايه‌ها و خرافات تاريخي از افكار و انديشه‌هاي مردم و رفع موانع توسعه فرهنگي، اجتماعي و سياسي و اصلاح زير ساخت‌هاي جامعه به تدريج بستر لازم براي رشد و بالندگي جامعه فراهم شود. بديهي است كه آنان در اين فرآيند همواره به خداوند بزرگ توكل داشته و با اميد به آينده‌اي روشن در فراز و نشيب تحولات روزگار با يأس و نا اميدي روبرو نمي‌شوند.