« نگاه انسان محور» راهکار رفع مشکل ترافیک شهرها

« نگاه انسان محور»

راهکار رفع مشکل ترافیک شهرها

محمد توسلی

همواره بر این باور بوده ام و به تفصیل در خصوص مشکل ترافیک شهرهای کشور به ویژه کلانشهر تهران توضیح داده ام که نگاه کلان مدیریت کشور از جمله دولت محترم و بطور مشخص مدیریت دوازده سال گذشته شهر تهران بیشتر « خودرو محور» بوده است. به این معنی که مدیریت شهر تهران امکانات موجود را بیشتر به ایجاد تسهیلات برای خودرو سواری تخصیص داده اند. پیامد این نگاه مدیریتی اولا در مسابقه بین عرضه تسهیلات و تقاضای سفر با خودرو سواری همواره تقاضای سفر پیشی می گیرد و مشکلات ترافیکی و تراکم و اتلاف وقت شهروندان بیشتر می شود. به عنوان مثال وقتی بزرگراه جدیدی احداث می شود پس از مدت کوتاهی تراکم ترافیک در آن محور و به ویژه شبکه پیرامونی آن افزایش پیدا می کند. ثانیا آلودگی هوا و محیط زیست تشدید می شود و ثالثا سلامت  و آرامش شهروندان کاهش می یابد.

از سال های 1970، پس از افزایش قیمت بنزین و چالش های زیست محیطی در کشورهای توسعه یافته و حتی در کشور های در حال توسعه؛ راهکار های جدیدی برای تامین سلامت، ایمنی و رفاه شهروندان مورد توجه قرار گرفته است که به نگاه « انسان محور» توصیف شده است. در این نگاه سیستم حمل و نقل شهری بر سه محور: تقویت حمل و نقل عمومی شامل مترو و اتوبوسرانی برای سفر های بلند و متوسط شهری، ایجاد و توسعه دوچرخه رانی برای سفر های متوسط و کوتاه شهری و تقویت تسهیلات پیاده روی برای سفر های کوتاه شهری، متمرکز است. هم زمان بانک جهانی در این راستا روی دو نوع وسیله جابجایی یعنی « خودرو سواری» و
« موتور سیکلت » خط قرمز کشیده است تا به تدریج استفاده از آن ها محدود و محدودتر شود.

پیامد چنین نگاه انسان محور در برنامه ریزی حمل و نقل شهری در کشور های تولید کننده اصلی خود رو سواری چون آلمان، فرانسه و ... این است که بخش عمده سفر های شهری با حمل و نقل عمومی و دوچرخه جابجا می شود و در صد استفاده از خودرو سواری کاهش پیدا کرده است.

امروز، در همین راستا،  در کشور های توسعه یافته با مطالعات و برنامه ریزی های انجام شده قرار است تا سال 2035 استفاده از خودروهای با سوخت فسیلی « بنزینی » ممنوع شود و خودروهای برقی جایگزین شوند. آیا در چنین روندی شایسته است به جای تمرکز بر راهکارهای تجربه شده که اشاره شد دولت محترم از سرمایه گذاری های خارجی برای توسعه خودرو سازی آن هم با سوخت بنزینی استفاده شود؟!. این روند در حالی در کشور در حال انجام است که نه تنها در کلانشهر ها چون تهران بلکه در شهر های کوچک نیز با تراکم خودرو سواری در سطح معابر شهری روبرو هستیم.

برای مقایسه وضعیت شهر های کشور با وضعیت سایر کشور ها خوبست نگاهی اجمالی به سیستم حمل‌ونقل شهری کشورهای توسعه‌یافته ازجمله آلمان و فرانسه که شهرهای ما میزبان بازار و مصرف خودروهای لوکس آنهاست، داشته باشیم. به عنوان نمونه؛ وضعیت سیستم حمل و نقل کشور فرانسه که به دنبال سرمایه گذاری در صنعت خودرو سواری با سوخت بنزین در کشور ماست و مورد اسقبال مدیران محترم دولت  قرار گرفته است  با وضعیت سیستم خودمان مقایسه می کنیم. شبکه مترو شهر پاریس چنان در سطح شهر پوشش دارد که فاصله ایستگاه‌های مترو از هم، حداکثر ٣٠٠ متر است و ٤٥ درصد سفرهای شهری با مترو انجام می‌شود (در تهران ١٦ درصد). علاوه بر این، شبکه گسترده اتوبوس‌رانی و دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی بخش عمده‌ای از سفرهای شهری را تأمین می‌کند؛ ‌به‌طوری‌که سفرهای با خودرو سواری فقط حدود ١٢ درصد کل سفرهای روزانه را به خود اختصاص می‌دهد (در تهران ٤٢ درصد شخصی به‌علاوه ٢٢ درصد تاکسی). در شهرهای آلمان نیز حمل‌ونقل عمومی شامل مترو و قطار شهری و اتوبوس‌رانی بخش عمده‌ای از سفرهای شهری را بر عهده دارند و به‌طور متوسط در تمام شهرهای آلمان ١٢ درصد از سفرها با دوچرخه انجام می‌شود. در برخی از شهرهای شمالی اروپا تا ٨٠ درصد سفرها با دوچرخه انجام می‌شود. در شهرهای آمریکا نیز برنامه‌ریزی برای کاهش استفاده از خودرو سواری و تقویت حمل‌ونقل عمومی و دوچرخه‌سواری در برنامه‌های راهبردی دولت فدرال پیش‌بینی شده و به آنها عمل می‌شود.

برای یادآوری مایلم به سوابق گذسته مدیریت شهر تهران اشاره ای داشته باشم؛ بعداز انقلاب از همان اسفند ماه 57 همین نگاه راهبردی تقویت حمل و نقل عمومی و ایجاد محدودیت برای خودرو سواری در مدیریت شهری و برنامه ریزی حمل و نقل شهری مورد توجه قرار گرفت. از جمله طرح محدوده مرکزی شهر تهران که در آن ایجاد تسهیلات برای اتوبوسرانی در خطوط ویژه و محدودیت برای تردد خودرو سواری پیش بینی و در همین راستا مطالعه و مورد عمل قرار گرفت، که در چهار دهه گذشته به عنوان ضرورت مورد عمل قرار گرفته است. هم چنین در خصوص تقویت حمل و نقل عمومی با ظرفیت بالا؛ اصلاح و تکمیل مطالعات خطوط مترو که قبلا توسط شرکت فرانسوی سوفرتو مطالعه شده بود در دستور کار مدیریت شهر تهران قرار گرفت و  اجرای خط یک مترو پیگیری شد که متاسفانه با حساسیت های سیاسی آن ایام در اواخر سال 59 متوقف گردید.

امروز مدیریت محترم شهرداری تهران  که هماهنگی لازم را بیش از گذشته با دولت محترم دارند، انتظار دارد جهت کاهش مشکلات ترافیکی شهر و تامین محیط زیست سالم شهروندان با توجه به تجربیات روز جهانی و تجربیات کارشناسی خودمان اصلاحات راهبردی لازم را برای تقویت حمل و نقل عمومی و توسعه تسهیلات دوچرخه سواری در معابر شهری و همچنین تقویت تسهیلات سلامت پیاده روی مورد عمل قرار دهند.

منبع: روزنامه تعادل – 31 مرداد 96