هدف این بود که فشار از ملت ایران کم شود

محمد توسلی در گفت و گو با صدا:

هدف این بود که فشار از ملت ایران کم شود

محمد توسلی سومین دبیرکل نهضت آزادی است که بعد از مرحوم بازرگان و مرحوم ابراهیم یزدی، در این مسئولیت قرار گرفته است. او اولین شهردار تهران بعد از انقلاب هم بود که اتفاقا چند روز قبل به دیدار شهرداران بعد از انقلاب با پیروز حناچی دعوت شده بود. با او درباره نامه نهضت آزادی به سران احزاب جهان به گفت و گو نشستیم:

انتشار این نامه از طرف حزبی که سالها متهم به جاسوسی برای آمریکا بوده عجیب نیست؟

اتهامی که اول انقلاب و بعد از دولت موقت مطرح کردند، بیشتر بهانه و جنگ قدرت بود. مهندس بازرگان و دولت موقت بر اساس شعار نه شرقی نه غربی به راهبرد دکتر مصدق در خصوص روابط بیت الملل یعنی «موازنه منفی» باور داشتند که ارتباط با همه کشورهای دنیا  می تواند در راستای منافع ملی صورت گیرد. برای دولت موقت تفاوتی بین آمریکا و شوروی مطرح نبود و بنا بر رابطه و احترام متقابل با تمام کشورهای دنیا در راستای منافع ملی بود. انتظار این بود که سیاست متعادلی با همه کشورهای دنیا در راستای منافع ملی ایران برقرار شود.

در واقع مشکل آنها با دولت موقت و نهضت آزادی، تقابل گفتمانی بود که این تقابل امروز خیلی روشن تر دیده می شود. در واقع دیدگاهی که آن روحانیون داشتند بیشتر مبتنی بر اسلام فقاهتی و اسلام سنتی بود، در مقابل نگاهی که روشنفکران دینی داشتند در تقابل بود. روشنفکران دینی در ادامه نهضتی که از دوره نهضت مشروطه شروع شده بود به دنبال آزادی، حاکمیت ملی، حقوق شهروندی و عدالت بودند. در واقع افرادی که مطالبات تاریخی ملت ایران را پیگیری می کردند در آن شرایط در تقابل با افرادی قرار داشتند که این طرز فکر را برنمی تابیدند. لذا برچسب هایی به این افراد زده می شد مثل اینکه می گفتند این افراد طرفدار آمریکا هستند؛ در صورتی که این برچسب ها، واقعی نبود.

شما واکنش مناسبی نسبت به این برچسب ها داشتید؟

از همان ابتدا انگیزه این افراد برای ما مشخص بود. واقعیت ها در عمل بایستی خود را نشان بدهد، برای مثال وقتی  دکتر ابراهیم یزدی  بعد از 18 سال زندگی در آمریکا و فعالیت به ایران برگشتند، انچنان مورد فشار قرار گرفتند که وقتی در دوران بعد خواستند به آمریکا برگردند، تحت فشار قرار گرفتند و در مرحله ای حتی نتوانستند برای معالجه و دیدار فرزندانشان به آمریکا بروند. همین محدودیت ها در خصوص من هم مورد عمل قرار گرفته است.

در این شرایط چرا نهضت آزادی از سیاست خارجی ایران دفاع می کند و چنین نامه ای می نویسد؟

امروز بحران اقتصادی در کشور در اثر تحریم ها افزایش پیدا کرده است و باعث وارد شدن فشار به اقشار فرودست و متوسط جامعه شده است و لذا اگر کسی بخواهد در راستای منافع ملی عمل کند باید اول ببیند ریشه مشکلات کجاست.

امروز گذشته از مشکلات داخلی که نهضت آزادی به آن پرداخته است و در بیانیه نهضت آزادی به مناسبت 22 بهمن یا سایر مناسبت ها صادر کرده است، اما موضوع سیاست خارجی هم از اهمیت خاصی برخورداراست؛ بطوری که ریشه بسیاری از مشکلات در عدم پایبندی آمریکا به تعهدات بین المللی و سیاست های تشنج آفرین در منطقه دارد.

ما به عنوان یک حزب و نهاد مدنی نمی توانیم با دولت ها ارتباط داشته باشیم، لذا از احزاب دموکراسی خواه دنیا خواستیم تا به این مسئله توجه کنند و البته پیدا کردن چنین احزابی کار بسیار دشواری بود. ما از احزابی که مشی اصلاح طلبانه و دموکراتیک داشتند خواستیم به کمک ملت ایران بیایند و مقابل سیاست های خصمانه  دولت آمریکا که علیه مردم ایران عمل می کند، با دولت های خود وارد رایزنی و اقدام شوند.

به نظر شما این اقدام در رفتار دولت های دیگر اثرگذاری خواهد داشت؟

ما معتقدیم این اقدام در سطح نهاد های مدنی می تواند اقدام مفیدی برای ارتباط با نهاد های مدنی کشورهای دیگر باشد. نگاهی که ما در این نامه داشتیم، منافع ملی و کمک به حل مشکلات داخلی ایران بوده است. همانطور که در این نامه آمده است برای اینکه ما بتوانیم فرایند گذار به دموکراسی را در کشور پیش ببریم، با مشکلات اقتصادی راه پیچیده تر خواهد شد و ما نیاز داریم تا اول مشکلات اقتصادی در داخل حل  شود تا مردم با آمادگی و توان بیشتری بتوانند در تقویت فرایند گذار به دموکراسی مشارکت داشته باشند.

نامه انتقادی شما به ترامپ باعث شده است شما از سوی گروه های اپوزیسیون متهم به حمایت از دولت شوید.

این اتهام ها را می توان ساده مطرح کرد اما واقعیت اینطور نیست. هدف ما این بود که فشار از روی ملت ایران کم شود تا مردم در عرصه عمومی بتوانند با توان بالاتری حضور پیدا کنند و به وظیفه ملی خود عمل کنند. وقتی منافع ملی مطرح باشد، حتی وقتی بحث حمایت از دولت روحانی در راستای منافع ملی طرح باشد، انجام خواهیم داد. چنانچه وقتی برجام تصویب شد ما از این توافق حمایت خود را اعلام کردیم.

نکته دیگر این است که افرادی که با دولت و حاکمیت زاویه دارند، گمان می کنند که اگر هر بیانیه ای در دفاع از حقوق اساسی ملت صادر شود حمایت از دولت است. اما آنچه برای ما مهم است و باید حمایت شود؛ هر کاری است که در راستای منافع ملی باشد و کمک کند تا فشار از روی مردم ایران برداشته شود.

وضعیت امروز پایگاه اجتماعی اصلاح طلبان با بهار 96 متفاوت است. با این حال هنوز جریانی مثل نهضت آزادی که در ارکان قدرت سهیم نشدند بین اقشاری از جامعه طرفدار دارند. این سرمایه اجتماعی با حمایت از دولت مخدوش نمی شود؟

امروز شرایط خاصی بر کشور حاکم است. ارزیابی ما از این شرایط این است که کشورهای بیگانه از طریق تحریم ها به دنبال ضربه زدن به منافع ملی ما هستند. ما نباید طوری عمل کنیم که آب به آسیاب آنها بریزیم. امروز این بلوغ و آگاهی در جامعه ما هست و اگر شرایط فراهم شود، اصلاح طلبان می توانند با اصلاح برخی مواضع و عملکرد گذشته خود وتاکید بر نگاه اصلاحات «جامعه محور» به جای نگاه «قدرت محور» در جامعه تاثیر گذار باشند. اگر در دوره ای نگاه قدرت محور موثر بود و دستاورد هایی در پی داشته اما امروز نگاه قدرت محور دیگر کارآمد نیست. ارزیابی عملکرد گذشته نشان می دهد که برخی از اصلاح طلبان صرفا به قدرت چسبیده اند و وظیفه ی اصلی خودشان را در راستای گفتمان  اصلاح طلبی فراموش کرده ند. از طرف دیگر متاسفانه برخی از اصلاح طلبان نیز به فساد آلوده شده اند. با این حال ما همچنان اعتقاد داریم تنها راه برای نجات ایران راهبرد اصلاح طلبی با نگاه جامعه محوراست. ملت ایران در این شرایط این گفتمان را به شرط آنکه جامعه محور باشد،  به عنوان تنها راه نجات می شناسند و این وظیفه سنگینی به دوش اصلاح طلبان خواهد گذاشت تا از گفتمان اصلاح طلبی جامعه محور حمایت کنند و در تقویت نهادهای مدنی و بالا بردن آگاهی جامعه برای آنکه مردم اثرگذاری بیشتری در جامعه داشته باشند عمل کنند.

منبع: هفته نامه صدا – 11 اسفند 97