عبرت‌های سقوط دولت بشار اسد

 

بسمه تعالی

عبرت‌های سقوط دولت بشار اسد

چه بسیارند عبرتها و اندکند عبرت‌گیریها

(ما اکثر العبر و اقل الاعتبار! - کلمات قصار امام علی (ع) در نهج‌البلاغه)

 

سقوط دولت بشار اسد در سوریه با 53 سال سابقه حکومت استبدادی خاندان اسد و پیامدهای آن در منطقه برای همه حکومت های استبدادی عبرت های آموزنده‌ای دارد. حافظ اسد که سابقه خدمت در نیروی نظامی داشت ابتدائا در سال 1966 به وزارت دفاع و سپس در سال 1971 به ریاست جمهوری رسید و پس از 29 سال حکومت استبدادی، در سال 2000 درگذشت و بشار اسد فرزند او که دانشجوی رشته چشم پزشکی در لندن بود، در سن 34 سالگی جانشین او شد و پس ازآموزش های نظامی لازم و قرار گرفتن در جایگاه قدرت و 24 سال حکومت در 8 دسامبر جاری (18 آذر) سقوط کرد.

بررسی رخدادهای این دوران نشان می‌دهد که بشار اسد و پدرش همواره با سیاست «مشت آهنین» و استبداد حکومت می‌کردند و بجای برگزاری انتخابات آزاد و توجه به رأی اکثریت جامعه متکثر سوریه  به لحاظ مذهبی و قومی و بدون توجه به توصیه‌های مشفقانه دیگران، با انتخابات نمایشی خود را نماینده اکثریت جامعه قلمداد نموده و حزب بعث و اراده خودشان را بطور مطلق بر جامعه تحمیل می‌کردند.

حاکمیت استبدادی در سوریه در غیاب آزادی های سیاسی و احزاب واقعی در جامعه متکثر آن کشور همواره سیاست سرکوب مخالفان و خشونت علیه معترضان را در برنامه داشت؛ که پیامدهای آن جنگ‌های داخلی، کشته شدن بیش از نیم میلیون نفر از شهروندان، آوارگی نیمی از جمعیت این کشور و سلب مشروعیت رژیم بوده است.

پشتیبان اولیه رژیم اسد جامعه علوی بود که اقلیت شیعه و از اقشار فقیر جامعه سوریه بوده و عمدتأ در ارتش بکار گمارده می‌شدند. این در حالی است که اکثر مردم سوریه، در حدود 75 درصد سنی و مجموع شیعیان (شامل علویها، اسماعیلی ها و 12 امامی ها) در حدود 15 درصد هستند.

اقتصاد فاجعه بار در جامعه سوریه و شکاف طبقاتی نشان می‌دهد که بیش از 90 درصد مردم زیر خط فقر و قربانی ظلم هستند و این دو عامل مهم فروپاشی رژیم سوریه را باعث شده است؛ که «الملک یبقی مع الکفر و لا یبقی مع الظلم».

دولت سوریه، باتوجه به اعتراضات و مخالفت‌های داخلی، برای بقای خود به قدرت‌ها و کشورهای خارجی ذینفع در منطقه وابسته بود. حکومت‌های روسیه و ایران از دولت بشار اسد حمایت می‌کردند. در حالی که ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس پشتیبان گروه های مسلح مخالف سوریه بودند و دولت های اسرائیل، آمریکا و برخی کشورهای اروپایی، برای قطع نفوذ ایران در منطقه، از مخالفان حمایت می‌کردند .

پس از حملات گسترده اخیر اسرائیل به حزب الله در خاک لبنان، برقراری آتش بس و قطع کمک های حزب الله به سوریه، با مدیریت آقای اردوغان و حمایت برخی از کشورهای عربی به ویژه در حوزه خلیج فارس، و آمریکا و اسرائیل، گروه‌های مسلح  تحت فرماندهی محمد جولانی، رهبر هیأت تحریر الشام که در استان ادلب مستقر بودند، عملیات نظامی را آغاز و در مدت کوتاهی حلب، حماه، حمص و سپس شهرهای جنوب و نهایتا دمشق را تصرف کردند و با فرار بشار اسد حکومت سوریه سرنگون شد و مخالفان مسلح در سوریه مستقر شدند.

گروه‌های مخالف، که از اسلامگرایان اهل تسنن هستند، با مدیریت و هدایت ترکیه، در ابتدا با وعده آزادی و دموکراسی و تضمین حقوق همه ادیان و اقوام و پرهیز از خشونت و درپی گفتگو با مقامات دولت سوریه برنامه خود را آغاز کردند و در مقابل، قدرت ارتش سوریه، به علت نارضایتی و نا امیدی کاهش یافت و نظامیان با پیوستن به گروه‌های مخالف و رها کردن سلاح های خود در جاده‌ها و عقب نشینی و حتی کنار گذاشتن لباس یونیفرم خود و کناره‌گیری، زمینه را برای پیروزی برق آسای مخالفان مسلح فراهم ساختند.

نهضت آزادی ایران تاکید می‌کندکه به رغم سیاست‌های اعلام شده از سوی محمد جولانی رهبر هیأت تحریرالشام در باره جلوگیری از خشونت و تحقق مطالبات مردم و ابراز شادی مردم شهرها که به‌وسیله ترکیه مدیریت شده است، با توجه به تضادهای داخلی اقوام کرد( که در حدود 40 درصد سرزمین سوریه را در اختیار دارند) با سیاست‌های آقای اردوغان و سایر تکثرهای قومی و مذهبی و مداخلات کشورهای منطقه، به ویژه اسرائیل، و نیز از آنجایی که سیر تحولات فعلی حاصل جنبش درونزا نیست، ثبات و توسعه و آرامش در سوریه قطعا با چالش های جدی روبرو خواهد بود.

نهضت آزادی ایران اگر چه شرایط ایران و سوریه را به لحاظ فرهنگی و اجتماعی و هویت تاریخی کاملا متفاوت می‌داند، باتوجه به سرنوشت محتوم حکومت های غیردموکراتیک و در شرایطی که بحران‌های اقتصادی و فقر و فساد جامعه را به شدت تضعیف کرده باشد، زمینه های چنین فرایندی آماده می‌شود، مشفقانه به حاکمیت توصیه می‌کند که با جلب مشارکت و پشتیبانی مردم از طریق اصلاح قانون اساسی، برگزاری انتخابات آزاد و تحقق حاکمیت ملت، زمینه‌های واقع‌بینانه رفع بحران‌های سیاسی و اقتصادی و تامین امنیت و رفاه جامعه را در راستای منافع ملی فراهم کند.

نهضت آزادی ایران

22 آذر 1403