راه مصدق مهم تر است

گفت و گو با محمد توسلی نخستین شهردار تهران پس از انقلاب:

راه مصدق مهم تر است

در ماه‌هاي اخير كميسيون فرهنگي و اجتماعي شوراي شهر تهران نامگذاری‌هایی را بر سطح خیابان‌ها انجام داده‌اند، یکی از تازه‌ترین این نامگذاری‌ها، پیشنهاد اختصاص خیابانی به نام دکتر مصدق است. روز گذشته اعلام شد که خیابان کارگر شمالی در کمیسیون نامگذاری به دکتر مصدق تغییر نام داده است. این در حالی است که در روزهای نخست انقلاب، خیابان پهلوی به مصدق تغییر نام داد اما در ادامه نام ولیعصر برای خیابان اصلی شهر انتخاب شد. با  محمد توسلی، اولین شهردار تهران پس از انقلاب در باره این تغییر نام  گفت‌وگو کردیم. او در گفت و گو با «سازندگی» از این می‌گوید که در چه شرایطی باید خیابانی  برای گرامی داشت «نام و یاد دکتر مصدق» نامگذاری شود.

آقای توسلی، نظر شما درباره تغییر نام خیابان کارگر شمالی به نام دکتر مصدق چیست؟ فکر می‌کنید چقدر به این نامگذاری‌ها احتیاج داریم؟

شايد براي نسل جوان امروز كه با سوابق اين موضوع در سال‌هاي اول انقلاب آشنا نیست يادآوري خاطرات تاريخي گذشته خالي از لطف نباشد. از همان اسفند سال 57 كه مديريت شهر تهران به ما واگذار شد، شوراي نامگذاري با حضور شخصيت‌هاي سياسي مختلف زير نظر معاونت امور اجتماعي شهرداري تهران آقاي خسرو منصوريان تشكيل شد و موضوع نامگذاري معابر و میادین شهر، كه با توجه به تحولات فرهنگي - اجتماعي پيش آمده در دوران انقلاب مورد انتظار مردم بود،‌ در دستور كار قرار گرفت و ما هم در آن زمان چنین تصمیمی را داشتیم. حالا این که چرا بعد از انقلاب با گذشت قريب چهاردهه و واكنش‌هاي مختلفي كه در اين خصوص جامعه ما با آن روبرو بوده، شوراي شهر پنجم مجدداً موضوع نامگذاري مصدق را در دستور كار قرار داده، بحث دیگری است. البته این موضوع با توجه به مناسبت 14 اسفند که سالروز درگذشت آن زنده‌یاد است، جای خوشحالی دارد که دوباره نام این قهرمان ملی را بر سر زبان‌ها می‌اندازد.

یعنی در آن دوران به این نامگذاری رسیده بودید؟ پس چرا این کار انجام نشد؟

گزارش تفصيلي اين سوابق قبلاً‌ ارائه و چاپ شده است. یادداشت «مبانی نامگذاری میادین و معابر شهر تهران» در مجله آدینه آبان ماه 1373 در همین مورد است. آن شورا ابتدا ضوابطي را  برای نامگذاري ها مشخص کرد و به تصويب رساند. يكي از ضوابط احترام به نظر و راي مردم در راهپیمایی‌های دوران انقلاب بود. مردم در راهپيمايي­ها، خيابان پهلوي را «مصدق» نامگذاري كرده بودند و بر ديوارهاي خيابان نوشته بودند. خيابان ديگري كه مردم در راهپيمايي­ها نامگذاري كرده بودند خيابان قديم شمیران به نام آيت‌الله طالقاني بود كه ايشان در راهپيمايي تاسوعا در 19 آذر سال 57 از مقابل منزل خودشان در اين محل آغاز كرده بودند. بر اين اساس شوراي نامگذاري به احترام راي مردم و به استناد سوابق و خدمات راهبردي ايشان خيابان پهلوي را به نام دكتر مصدق نامگذاري کرد. اما در سال‌هاي اول دهه شصت در فضاي سياسي ملتهب آن دوران كساني كه با نگاه سياسي  دكتر مصدق از همان سال‌هاي دهه سی موافق نبودند، با استفاده از تريبون نماز جمعه نام مصدق را به وليعصر كه با فرهنگ مذهبي جامعه ما پيوند دارد، تغيير دادند.

درباره خیابانی به نام آیت‌الله طالقانی چطور؟

 درمورد نامگذاري آيت‌الله طالقاني با توجه به اينكه از جمله ضوابط شوراي نامگذاري اين اصل بود كه نامگذاري به نام اشخاصي كه در قيد حيات هستند صورت نگيرد،‌ ضمن ديدار با ايشان و مطرح كردن ضوابط شوراي نامگذاري از پيشنهاد نامگذاري آن به نام «دكتر شريعتي» كه  حسينه ارشاد در آن قرار دارد، استقبال کردند.

با تمام این اوصاف، این طرح جدید برای نامگذاری خیابانی به نام دکتر مصدق را چطور ارزیابی می‌کنید؟

در این زمینه باید بگویم اقدام كمیسيون فرهنگي و اجتماعي شوراي شهر پنجم براي بازگشت به راي اصیل مردم در راهپيمايي‌هاي دوران انقلاب بعد از حدود چهار دهه به ويژه استفاده از راهكار نظرخواهي از مردم قابل تقدير است. اما همه‌چیز این نیست و باید به موارد دیگری هم توجه داشت.

چه مواردی؟

مهمتر از همه این که دكتر مصدق همانگونه كه ضمن پيامي در 16 ارديبهشت 1330 تصريح كرده­اند هرگز  با ساختن مجسمه و نامگذاري محلي به نام ايشان موافق نبودند و حتي دستور دادند نام ايشان را از تابلو خيابان چرچيل بردارند و اين جمله تاريخي را گفتند: "... به لعنت خدا گرفتار مي­شود هر كس كه بخواهد در حیات و مماتم به نام من بتي بسازد و مجسمه­اي بریزد ..." از اين رو پيروان نهضت ملي ايران همواره بر «راه مصدق» يعني آزادي،‌ حاكميت ملي و استقلال كشور تاكيد داشته­اند. بنابراین اگر امروز براي گراميداشت و تاكيد بر گفتمان و راه مصدق اعضاي محترم شوراي شهر مي­خواهند معبري را به نام مصدق نامگذاري كنند موقعيت و كاركرد آن محل نبايد در تقابل با كيفيت زندگي و مخل آرامش مردم باشد و در افکار عمومي شهروندان تاثير منفی در پي داشته باشد. این اتفاق درمورد تونل زيرگذر بزرگراه مدرس (محور آرش - اسفنديار) هم بود که خوشبختانه این نامگذاری انجام نشد.

چه مانعی درباره نامگذاری آن تونل وجود دارد؟

قبلا این موضوع را در یادداشتي براي يكي از اعضاي شوراي شهر نوشتم و تاکید کردم که اين اقدام به مصلحت نيست زيرا تونل زيرگذر مدرس توجيه ترافيكي ندارد و در صورت  بهره­برداري در شرايط كنوني مشكلات ترافيكي و اجتماعي در پي خواهد داشت. محور آرش غربي از طرح‌هاي تعريض تدريجي است و با ظرفيت محدود، عملكرد محله­اي دارد و نمي­تواند عملكرد شرياني متناسب با تقاضای ترافيك محور شرقي - غربي ادامه بزرگراه نيايش داشته باشد. علاوه بر اختلال در ترافيك محدوده محور آرش غربي،‌ تقاطع و توزيع ترافيك روي محور شريعتي مشخص نشده و محدوده را کاملا مختل خواهد كرد. بنابراین درست بود که پس از چهار دهه، نام مصدق در اين زيرگذر غيرقابل توجیه نامگذاري شود؟ در آن یادداشت گفتم که اگر قرار است از شهروندان نظرخواهي شود،‌ يك بار شهروندان در روزهاي انقلاب نظرشان را اعلام كرده­اند و شوراي شهر مي­تواند به احترام و استناد به آن، همان خيابان پهلوي را مجدداً به نام "مصدق" نامگذاري كند، با توجه به این که "وليعصر" كه نماد حفظ امید در ارزش‌های فرهنگ اسلامي و جامعه ماست در همه معابر و ميادين شهرها حضور دارد.

این نامگذاری فعلا در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی تصویب شده و هنوز در صحن شورای شهر به تصویب نرسیده. چقدر احتمال می‌دهید که به تصویب برسد و بعد از آن با همراهی مردم مواجه شود؟

در هر حال اگر به خاطر ملاحظاتي شوراي شهر پنجم هم نتواند معبر مناسبی را‌ براي يادآوري و تاكيد بر گفتمان و راه مصدق،‌ نامگذاري كند،‌ به نظر من مشكلي پيش نخواهد آمد زيرا راه مصدق در قلب و نگاه راهبردي ملت ايران جا دارد و نيازي به اين نامگذاري­ها نيست.

منبع: روزنامه سازندگی- 13 اسفند 96