زمینه‌های شکل‌گیری کودتای ۲۸ مرداد

گفت‌وگو با محمد توسلی:

عبرت های کودتای 28 مرداد

زمینه‌های شکل‌گیری کودتای ۲۸ مرداد برای مسئولان کشور یک عبرت تاریخی دارد/ ملت ایران پیوند تاریخی با راه مصدق دارند

دبیرکل نهضت آزادی گفت: کودتای ٢٨ مرداد و فرآیندی که منتج به ٢٨ مرداد شده است، می‌تواند درس‌ها و عبرت‌های ارزنده‌ای برای جامعه ما و به خصوص مسئولان کشور باشد. بدانیم بدون حاکمیت ملی، انسجام و وحدت ملی فضا برای حضور نیروهای بیگانه فراهم خواهد شد.

محمد توسلی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایلنا، با اشاره به سالگرد کودتای ٢٨ مرداد و سرنگونی دولت محمد مصدق گفت: کودتای ٢٨ مرداد یکی از حوادث تلخ تاریخ ایران است به این دلیل که بعد از شهریور ۱۳۲۰ و بعد از یک دهه آزادی‌های نسبی که در کشور ایجاد می‌شود و جنبش‌های اجتماعی توسعه پیدا می‌کند ‌، احزاب و گروه‌های سیاسی مختلف شکل می‌گیرند. به عنوان مثال مرحوم مهندس بازرگان، مرحوم دکتر سحابی و آیت‌الله طالقانی از همان شهریور ١٣٢٠ شروع به فعالیت‌های آگاهی‌بخش فرهنگی و اجتماعی می‌کنند. حزب ایران و حزب توده تشکیل می‌شود و در نهایت در مجلس شانزدهم جبهه ملی شکل می‌گیرد و ٢٩ اسفند حادثه مهم ملی شدن صنعت نفت اتفاق می‌افتد.

وی ادامه داد: در جامعه ما که بعد از انقلاب مشروطه و بعد از دو دهه حاکمیت استبداد رضاخان کم کم در راستای مطالبات تاریخی ملت ایران گام‌های تاریخی و بلندی برداشته شده بود و جامعه فرایند گذار به دموکراسی را طی می‌کرد، این فرآیند تاریخی را با یک کودتا متوقف می‌کنند و به همین علت است که از نظر ملت ایران و از نظر کسانی که حوادث تاریخی را مورد بررسی قرار می‌دهند کودتای ٢٨ مرداد از جایگاه مهمی برخوردار است.

دبیرکل نهضت آزادی ایران در خصوص عوامل به وجود آورنده کودتای سال ١٣٣٢ گفت: به نظر من اگر بخواهیم به طور خلاصه در یک نگاه تحلیلی کوتاه مجموعه عواملی که موجب شد نهضت ملی ایران با کودتا مواجه شود را بررسی کنیم، می‌توان این عوامل را در سه جبهه مورد توجه قرار داد.

توسلی ادامه داد: نخستین جبهه، جبهه داخلی است که تا ٣٠ تیر ١٣٣١ در جبهه داخلی هماهنگی خوبی برقرار است و آیت الله کاشانی با رهبران جبهه ملی و دکتر مصدق در یک مجموعه هماهنگ عمل می‌کنند بطوریکه وقتی دکتر مصدق بعد از برگزاری انتخابات مجلس هفدهم خواست شاه فرماندهی ارتش را به وی بسپارد و در دولت اختیارات کامل داشته باشد، رخداد ٣٠تیر پیش می‌آید و قوام السلطنه از سوی شاه به نخست وزیری انتخاب می‌شود ولی با بیانیه‌ای که آیت الله کاشانی صادر می‌کند و با توجه به پایگاه اجتماعی که دکتر مصدق و نیروهای ملی دارند، واقعه ٣٠ تیر با شکست مواجه می‌شود و شاه و عوامل استبداد سلطنتی مجبور به عقب‌نشینی می‌شوند و عملا دکتر مصدق موفق می‌شود کابینه‌اش را با حضور وزیر دفاع منتخب خودش شکل دهد.

وی با اشاره به اینکه نقطه افتراق بین دکتر مصدق و آیت الله کاشانی از بعد از واقعه ۳۰ تیر آغاز می‌شود، گفت: آیت الله کاشانی فکر می‌کند به این دلیل که در این موفقیت نقش داشته می‌تواند در تصمیمات دولت شرکت داشته باشد. در این زمان است که استعمار انگلیس که منافعش را از دست داده و در همه مقاطع به دنبال این است که در کشور نفوذ کرده و اختلاف ایجاد کند، سعی در نفوذ در برخی از سران جبهه ملی می‌کند تا ایجاد تفرقه کند. از همین جا است که تفرقه‌ها و جدایی‌ها آغاز می‌شود.

این فعال سیاسی گفت: این مشکلی است درونی که نشان می‌دهد هنوز زمینه‌های فرهنگ استبدادی و خودبرتربینی‌ها در مدیریت سیاسی کشور وجود داشته است و به خصوص اسنادی که در سال‌های اخیر منتشر شده و سازمان جاسوسی آمریکا منتشر کرده به وضوح ارتباطات سیا را با اشخاصی همچون مظفر بقایی و روحانیونی که پول گرفتند را نشان می‌دهد که در واقعه کودتا نقش آفرینی کرده‌اند.

وی افزود: در جبهه داخلی همچنین باید از حزب توده و بخشی از آن که وابسته به انگلیس بود، به عنوان  «توده نفتی‌ها» نام برد که فضای رادیکالی را در تیر و مرداد ١٣٣٢ به وجود آوردند و با شعارهایی چون "جنبش توده‌ای شاه فراری شده" جریان مذهبی را چنان متاثر کردند که فکر می‌کردند دکتر مصدق درحال سقوط است و افکار مارکسیستی، ضددین و مذهب جایگزین خواهد شد. در این شرایط ملتهب است که جامعه احساس بلاتکلیفی و انفعال می‌کند و با رویدادهایی که بین ٢٥ تا ٢٨ مرداد اتفاق می‌افتد، عملا مردم بی‌تفاوت می‌شوند. این جمله آیت الله بروجردی به دفعات نقل شده است که «در این فضا ما مجبور بودیم بین شاه و حزب توده، شاه را انتخاب کنیم.»

توسلی در تشریح دو جبهه دیگر بوجود آورنده کودتای ۲۸ مرداد، گفت: اما دو جبهه دیگر هم یکی خود شاه و وابستگان به دربار است که برنمی‌تابیدند کسی در مقابلشان قرار بگیرد. آنها در این مقطع هماهنگ با منافع بیگانگان نقش‌آفرینی می‌کنند و در این فضا افرادی مانند برادران رشیدیان و شعبان بی‌مخ‌ها و دیگران خودفروشی می‌کنند و در خدمت سناریوی کودتا قرار می‌گیرند.

وی  جبهه سوم را جبهه بیگانگان و جبهه اصلی نامید و گفت: این جبهه به دنبال منافع خود هستند؛ هم دولت انگلیس که منابع خودش را از دست داده است و هم آمریکا که فکر می‌کرد می‌تواند در بهره‌برداری از منابع نفت ایران جایگزین انگلیس شود. اما مصدق با راهبرد و دیپلماسی که داشت نمی‌توانست تسلیم این برنامه آمریکا شود. سرانجام هم با انتخاب رییس‌جمهور آمریکا از طیف جمهوری‌خواهان شرایطی فراهم می‌شود که انگلیس و آمریکا هماهنگ شده و برنامه کودتا را تدارک می‌بینند.

نخستین شهردار تهران پس از انقلاب گفت: رویدادهایی که بطور اختصار به برخی از آنها اشاره کردم این موضوع را به ما نشان می‌دهد که ضمن محکوم کردن بیگانگان نباید خیلی به آنها خرده بگیریم؛ چراکه آن‌ها بطور طبیعی منافع ملی کشورشان را دنبال می‌کنند؛ این پایگاه استبداد در داخل کشور و پراکندگی و عدم انسجام داخلی است که زمینه و بستری برای حضور بیگانگان فراهم می‌کند.

توسلی افزود: امروز هم اگر انسجام و وحدت ملی در جامعه وجود نداشته باشد، باز هم بستری برای مداخله بیگانگان فراهم خواهد شد؛ بنابراین در شرایط بحرانی امروز، کودتای ٢٨ مرداد و فرآیندی که منتج به ٢٨ مرداد شده است، می‌تواند درس‌ها و عبرت‌های ارزنده‌ای برای جامعه ما و به خصوص مسئولان کشور باشد. بدانیم بدون حاکمیت ملی، انسجام و وحدت ملی فضا برای حضور نیروهای بیگانه فراهم خواهد شد.

وی ادامه داد: بحران اقتصادی طبیعتا نارضایتی به وجود می‌آورد و همین فضای نارضایتی فرصت را برای سوءاستفاده‌های مختلف به وجود می‌آورد. تجربه علل و زمینه‌های شکل‌گیری کودتای ۲۸ مرداد نه تنها برای مسئولان بلکه برای تمامی آحاد ملت ایران یک تجربه و عبرت تاریخی و آموزنده به شمار می‌آید.

توسلی در خصوص علل ماندگاری نام مصدق در تاریخ کشور گفت: نگاهی که جامعه امروز ما و نسلی که هم عصر مصدق نبوده و فقط حواشی تاریخ را شنیده و حتی کمی عقب‌تر در ١٤ اسفند سال ١٣٥٧ اجتماع عظیم احمدآباد را شکل می‌دهد نشان‌دهنده  یک نوع پیوند تاریخی ملت ایران با راه مصدق است.

وی افزود: خود مصدق همیشه منع می‌کرد که از او مجسمه بسازند و شخص‌پرستی مطرح باشد. بنابراین آن چیزی که مطرح است، راه مصدق و تجربه تاریخی نهضت ملی ایران در دنباله‌روی از گفتمان مشروطه و مطالبات تاریخی ملت ایران است. دکتر مصدق در راستای همان قانون اساسی مشروطه قدم برمی‌دارد چراکه جنبش مشروطیت به دنبال این بوده که مشکلات راهبردی کشور ما را حل کند. اگر مصدق بحث ملی شدن صنعت نفت را مطرح می‌کند فقط به دنبال قطع ید انگلیس از نفت نیست بلکه هدف راهبردی او دفع سلطه فرهنگی انگلیس در داخل کشور است که کشور ما بتواند استقلال فرهنگی و اجتماعی پیدا کند. مصدق به دنبال این بود که به تدریج با اصلاح قانون انتخابات و شوراها زمینه‌های حاکمیت ملی را در کشور فراهم کند و مردم بر سرنوشت خودشان حاکم شوند.

توسلی ادامه داد: این گفتمان اصلی ملت ایران است که در طول تاریخ به دنبال آزادی، دموکراسی و حاکمیت ملی بوده است. زمانی که نهضت آزادی ایران در سال ١٣٤٠ تشکیل می‌شود، مهندس بازرگان در سخنرانی جلسه افتتاحیه نهضت می‌گوید ما مسلمانیم، ایرانی هستیم و مصدقی؛ سپس مسلمان بودن و ایرانی بودن و مصدقی بودن را توصیف می‌کند و می‌گوید ما شخص‌پرست نیستیم ما بدنبال راه مصدق هستیم.

منبع: خبرگزاری ایلنا – 28 مرداد97

مداخلات خارجي در بستر ضعف هاي داخلي

مداخلات خارجي در بستر ضعف هاي داخلي

محمد توسلي

موارد مختلفي از مداخلات قدرت هاي خارجي در امور داخلي ايران، شامل همه مسائلي كه در دهه هاي 20 و 30 منجر به كودتاي 28 مرداد و توقف فرآيند گذار به دموكراسي شد و نيز مداخلاتي كه در آستانه انقلاب و 4دهه اخير شاهد آن هستيم، در همه اين موارد بيش از اينكه روي مداخلات خارجي تمركز داشته باشيم، بايد به اين واقعيت تاريخي توجه كنيم كه همواره بيگانگان از عوامل استبداد در داخل و عدم انسجام ملی ، براي نفوذ خود استفاده كرده اند. بنابراين، در گام اول انسجام و وحدت ملي و حاكميت ملي، كليد مقابله با مداخلات خارجي است. تجربه تاريخي نشان داده است در كشوري كه قانون، آزادي و حاكميت ملي وجود داشته باشد، بيگانگان توان مداخله در آن را نخواهند داشت. 

براي مثال سوئيس يك كشور كوچكي است که کاملا بصورت دموکراتیک اداره می شود، اما هيچگاه از نظر تاريخي شاهد آن نيستيم كه مداخله اي در اين كشور صورت گرفته باشد. مي توان گفت اين معادله و قاعده در مورد همه كشورهاي جهان صادق است. پس از كودتاي 28 مرداد و ملي شدن صنعت نفت و از بين رفتن منافع راهبردي انگليس در ايران و سپس همكاري آمريكا با انگليس براي تامين منافع خود در ايران، دليل اينكه آنها موفق شدند كودتاي 28 مرداد را با كمترين هزينه انجام دهند، در مسائل داخلي آن دوران قابل جستجو است؛ اينكه پایگاه استبداد سلطنتی و همچنین چگونه تك روي ها و خودخواهي ها، باعث ايجاد تفرقه و جدایی ميان آيت الله كاشاني و برخي رهبران جبهه ملي با دكتر مصدق شد. 

سياست دكتر مصدق بر موازنه منفي استوار بود؛ بر مبناي اين سياست، ما با همه كشورهاي خارجي در راستاي منافع ملي مي توانيم مذاكره كنيم. اگر استقلال و حاكميت ملي وجود داشته باشد، منافع ملي ما، ديپلماسي ما را هدايت مي كند كه چگونه با كشورهاي ديگر مناسبات خود را تنظيم كنيم. به اعتقاد نگارنده، مداخلات آمريكا و ديگر كشورها در نقاط ضعف وضعیت داخلي جامعه ريشه دارد؛ جامعه اي كه انسجام كافي نداشته باشد، زمينه هاي مداخله جويي بيگانگان را فراهم كرده است. هر زماني كه كشور ما، شرايط پايدارتري دارد و انسجام ملي حاكم است، به همان نسبت صداي مداخله جويان خارجي هم خفيف تر است. 

بنابراين طبيعي است كه آمريكا و انگليس يا هر كشور ديگري به دنبال منافع ملي از طريق مداخله در ايران يا در منطقه باشند. همه كشورها به طور طبيعي به دنبال منافع ملي خود هستند و ايران هم بايد به همين گونه رفتار كند. نياز منافع ملي ما اين است كه بتوانيم در كشور حاكميت ملي داشته باشيم و مردم بر سرنوشت خود حاكم باشند. تا زماني كه اصول قانون اساسي شامل فصول سوم، پنجم و هفتم به ویژه اصل 56 بر كشور حاكم نشود ما با تهديد مداخلات خارجي مواجه هستيم.

نگارنده هميشه روي اين مثال تاكيد كرده است كه دست استیلای بیگانگان  همواره از آستين استبداد در داخل و عدم انسجام داخلی خارج شده است. استبداد زماني است كه حاكميت ملي وجود ندارد و ملت بر سرنوشت خود حاكم نيست. بنابراين ما بيش از آنكه توجه خود را به مسائل خارجي معطوف كنيم بايد به طور واقع بينانه تمام نيروي خود را صرف اجراي قانون اساسي، بازگشت به اصول قانون اساسي، به ویژه اصل 56 قانون اساسي، یعنی تامين حقوق شهروندی، آزادي هاي قانوني و حاكميت ملت كنيم.

منبع: همشهری 28 مرداد 97

پیام تسلیت درگذشت شادروان عزت الله انتظامی

بازگشت همه به سوی اوست

پیام تسلیت نهضت آزادی ایران به مناسبت درگذشت هنرمند بزرگ، عزت الله انتظامی

«هنر اصیل» عرصه بازآفرینی جهان، توام با نقش‌آفرینی «انسان» است؛ پس موهبتی است مبارک که افزون بر نیازی معنوی و تجربه‌ای انسانی، مورد تکریم پیشوایان دینی و اخلاقی ما قرار داشته است. چنین هنری از ظرفیت متاثر ساختن گسترده‌ای برخوردار است، وجدان بشر را به درک هستی و احترام به زیبایی و تعالی دعوت می‌کند و از «غفلت و بی‌دردی» به پذیرش مسئولیت‌ها و توجه به ضرورت‌ها و دغدغه‌های مادی و معنوی فرا می‌خواند و شادمانی و امیدواری پدید می‌آورد و با تاریکی و جهل و ستم و پوچی به مبارزه بر می‌خیزد. «آزادی» و «آگاهی» بستر بی‌بدیل ِ ظهور و پرورش هنر است. «هنر» متعهد نمی‌تواند که خواهان این دو نباشد. نه هنر و نه هنرمند متعهد با خفقان و استبداد، سازگاری و معامله نمی‌کند و نیاز به آزادی و قانون را با هنر و اندیشه‌اش، انکارناپذیر می‌نماید.

زنده‌یاد عزت الله انتظامی، کنش‌گری سیاسی نبود و حتی در دوران جوانی به گروه‌های سیاسی وابسته نشد. اما هنرمندی بود که تا واپسین دم به «مردم» و «هنرش» متعهد ماند و در این مسیر دشوار، روایت‌گر آرمان‌های اصیل و تاریخی ملت ایران بود. هنر ِ« عزت الله انتظامی» از جنس فاخر بود اما جدای از مردم نبود که به لایه‌های نخبگی و روشنفکری محدود بماند. در طول سالیان پس از 1388 نیز به رغم کهولت، حاضر به سکوت نشد، صدای اعتراض و همراهی خود با جنبش اجتماعی مردم ایران را به گوش خودکامگان و حامیان دولت دهم رسانید و به دفعات و طی مکاتبات علنی، خواستار رفع حصر و آزادی زندانیان سیاسی و عقیدتی شد.

نهضت آزادی ایران، با تاکید بر جایگاه و نقش زنده‌یاد عزت الله انتظامی در ارایه هنر اثرگذار، تلاش بی‌وقفه و ارزشمند ایشان را قدر می‌نهد و درگذشت این هنرمند والامقام ِ مردم‌گرا و متعهد را به ملت ایران، خانواده محترم ایشان، سینماگران و علاقمندان آن مرحوم تسلیت می‌گوید و امیدوار است که سرزمین ما با رویش جوانه‌های «امید» و «آزادی» از حضور و پرورش مفاخر و سرمایه‌های ملی در عرصه هنر و اندیشه بی‌بهره نماند.

محمد توسلی

دبیرکل نهضت آزادی ایران

۲۸ مرداد ۱۳۹۷

پیام تسلیت درگذشت شادروان مصطفی شعار

بسمه تعالی

بازگشت همه به سوی اوست

خبر درگذشت استاد قرآن ‌پژوه و فرهیخته  شادروان مصطفی شعار موجب تاسف و تالم بسیار شد.

ایشان بیش از شصت سال در تبریز، شهر فرهنگ و سیاست، به روشنگری و اگاهی بخشی در حوزه ترویج مبانی اسلام عقلانی و رحمانی و برگزاری جلسات آموزشی پیرامون آموزه‌های قرآنی با عنایت به دیدگاه‌های زنده‌یادان آیت الله سید محمود طالقانی ومهندس مهدی بازرگان مبادرت می ورزید و در این زمینه، منشا اثراتی عمیق به ویژه در میان نسل جوان بود.

نهضت آزادی ایران این ضایعه را به خانواده محترم، شاگردان و علاقمندان این استاد فرهیخته تسلیت گفته و ضمن درخواست آمرزش و آرامش برای آن مرحوم، امیدوار است که مکتب فکری آن زنده‌یاد و مسیر آگاهی‌بخشی و دین‌پیرایی او همچنان تداوم یابد.

محمد توسلی

دبیرکل نهضت آزادی ایران

23 مرداد 1397

دفاع از مهندس امیر انتظام

گزارش سخنرانی مهندس توسلی در نشست باشگاه اندیشه جوان:

دفاع از مهندس امیر انتظام

سلسله نشستهای داد و بیداد که به همت باشگاه اندیشه جوان و به مناسبت سالگرد ترور شهید قدوسی دادستان اسبق انقلاب برگزار می شود، جلسه دوشنبه 8 مرداد 97 خود را به بازخوانی پرونده حقوقی و سیاسی زنده یاد مهندس عباس امیر انتظام اختصاص داده بود و برای این برنامه از آقایان مهندس محمد توسلی  دبیرکل نهضت آزادی ایران، دکترعباس سلیمی‌نمین مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران و حجت الاسلام عبدالمجید معادیخواه، دبیرکل بنیاد تاریخ جهت سخنرانی دعوت بعمل آورده بود. همچنین در خلال این نشست آقای دکتر سید محمدمهدی جعفری پژوهشگر و خانم الهه امیرانتظام همسر مرحوم امیرانتظام نیز دقایقی به ایراد سخنرانی پرداختند. گزارش کلی این نشست در روزنامه سازندگی 13 مرداد 97 چاپ شده است.

متن پیش رو گزارشی از سخنرانی ارائه شده توسط آقای مهندس توسلی در این نشست می باشد:

به گزارش روابط عمومی نهضت آزادی ایران مهندس توسلی در ابتدای سخنرانی خود ضمن تقدیر از باشگاه اندیشه جوان بخاطر توجه به موضوع مهمی نظیر پرونده مرحوم امیرانتظام، تبیین برخی از مسائل تاریخی و نگاه پندآموز به گذشته را در مسیر ارتقای آگاهی جامعه مثبت ارزیابی کرده و تاکید نمود آنچه امروز مهم است این مساله است که زندگی مهندس امیرانتظام برای زندگی امروز اجتماعی و سیاسی ما چه درسها و عبرتهایی دارد؟

وی با اشاره با سوابق فعالیت های مرحوم امیرانتظام که با آغاز تحصیلاتش در دانشکده فنی دانشگاه تهران شروع و در فضای خفقان بعد از کودتای 28 مرداد و در جریان فعالیت های مختلف نهضت مقاومت ملی رشد می کند عنوان نمود که در سال 1339 کادرهای جوان تربیت شده در نهضت مقاومت ملی با کوشش های خود توانستند جبهه ملی دوم را تشکیل دهند و در این میان تلاشها و نقش مهندس امیرانتظام نیز برجسته و موثر بوده است و یک سال بعد نیز که در اردیبهشت 1340 نهضت آزادی ایران تشکیل می شود ایشان جزو اعضای فعال و این حزب جدیدالتاسیس بشمار می آید.

مهندس توسلی ادامه داد: مرحوم امیرانتظام در این سالها و با پایان تحصیلاتش در دانشگاه تهران عازم آمریکا می شود تا به ادامه تحصیل و فعالیت کاری بپردازد از این رو در دوره ی حضورش در آمریکا ضمن حفظ ارتباط خود با نیروهای سیاسی و اعضای نهضت آزادی اما عملا مشارکتی در فعالیت های سیاسی خارج کشور نداشت. بنابراین تا سال 1356 که به ایران بازمی گردد و مشغول کار حرفه مهندسی خود بود عملاً در فضای فعالیت های سیاسی قرار نداشته است.

با توجه به شرایط بوجود آمده در فضای سیاسی کشور و وضعیت نظام استبداد سلطنتی و وابستگی شدید آن به غرب و از جمله آمریکا، نهضت آزادی در اواخر سال 56 به این نتیجه میرسد که برای کاستن از میزان و شدت حمایتهای آمریکا از  رژیم استبدادی شاه و در نتیجه تضعیف هر چه بیشتر موقعیت شاه مذاکراتی را با سفارت آمریکا ترتیب دهد که این مذاکرات در واقع دیپلماسی با حضور مهندس مهدی بازرگان، دکتر یدالله سحابی و مهندس توسلی رسماً از اردیبهشت 57 شروع می شود.

مهندس بازرگان در شهریور سال57 براساس شناختی که از عباس امیرانتظام براساس فعالیتش در دوره نهضت مقاومت ملی داشت، وی را برای ادامه ارتباط میان نهضت و سفارت آمریکا انتخاب کرد و عملا از آذر ماه 57 این مذاکرات را دنبال کرد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و انتخاب مهندس بازرگان برای تشکیل دولت موقت، امیرانتظام به عنوان معاونت و سخنگوی دولت موقت  انتخاب شد.

دبیرکل نهضت آزادی درباره شرایط دولت موقت در وضعیت انقلابی کشور و فعالیت گروه‌های مختلف سیاسی افزود: زمانی دولت موقت در شرایط بحرانی برای انتقال دولت قبول مسئولیت کرد که با نقد فعالیت‌هایش از سوی طیف چپ مارکسیست، حزب توده، مجاهدین خلق، چریک‌های فدایی خلق، چپ مذهبی و حتی چهره هایی مانند صادق قطب‌زاده و ابوالحسن بنی‌صدر مواجه بود. در واقع، همه دولت موقت را هدف قرار دادند و از طرفی روحانیت مبارز نیز که نقش موثری در پیروزی انقلاب داشت، حزب جمهوری اسلامی را تشکیل داد و به به دنبال تصدی قدرت در فضای انقلابی کشور بود. در میان روحانیون، مرحوم دکتر بهشتی نقش موثری در شکل‌گیری و ساماندهی حزب جمهوری اسلامی داشت. بنابراین در چنین فضایی دولت موقت ایفای نقش کرد، فضایی که اگر رسانه‌های آن زمان را رصد کنید از جمله روزنامه «جمهوری اسلامی» متوجه تندترین حملات به این دولت خواهید شد. بنابراین دولت موقت کانون فشار همه گروه‌هایی بود که به دنبال قدرت بودند. 

مهندس توسلی با تاکید بر هدف قرار دادن امیرانتظام برای فشار به دولت موقت اظهار داشت: در فضایی که دولت موقت در جریان سامان دادن به اوضاع و آماده کردن فضا برای برگزاری انتخابات برای استقرار نظام جدید بود، همه گروه ها و اشخاصی که به دنبال قدرت بودند به نوعی درصدد یافتن نقطه ضعف این دولت بودند و در این میان امیرانتظام، بهترین سوژه بود تا از این طریق بتوانند دولت موقت را تحت فشار بگذارند. در این میان حتی دوستان ما از جمله مهندس سحابی نامه نوشت و اعلام کرد که امیرعباس عضو نهضت نیست و انتقاد کرد چرا فردی که ظاهر انقلابی ندارد، به عنوان سخنگوی دولت موقت انتخاب شده است؟ در فضایی که حملات بسیاری متوجه امیرانتظام بود، بحث بررسی پیش‌نویس قانون اساسی مطرح شد.

او با اشاره به بحث درباره اصل ولایت‌فقیه در قانون اساسی افزود: مسئولیت تهیه پیش‌نویس قانون اساسی به دکتر یدالله سحابی معاونت دولت موقت و جمعی از حقوقدانان سپرده شد، پیش‌نویس تهیه و به نزد امام‌خمینی برده شد. ایشان ضمن تایید کلی آن نظر به رفراندوم و همه پرسی آن را داشتند، اگرچه در این پیش‌نویس اصل ولایت‌فقیه نبود. مهندس بازرگان نیز اصرار بر تشکیل مجلس موسسان داشت که قبلا در اساسنامه مصوب شورای انقلاب پیش بینی شده بود. پس از مذاکراتی که انجام شد، بالاخره سیدمحمود طالقانی وسط را گرفت تا مجلس خبرگان قانون اساسی با حضور تعداد محدودی تشکیل شود. در این مجلس بحث ولایت‌فقیه مطرح شد و مرحوم منتظری که کتاب‌هایی درباره ولایت‌فقیه داشت، مدافع این بحث بود و مرحوم دکتر ‌بهشتی نیز سکان مجلس خبرگان قانون اساسی را در دست داشت، پیش‌نویس قانون اساسی را کنار گذاشتند و قانون اساسی جدیدی را تهیه و نهایی کردند که در آن اصل ولایت فقیه اضافه شده بود.

دبیرکل نهضت آزادی در رابطه با نامه برخی از وزرای دولت موقت در مخالفت با قانون اساسی جدید گفت: امیرانتظام با آن نگاهی که از راه مصدق و نهضت آزادی گرفته و معتقد به آزادی و حاکمیت ملت بود، تعداد زیادی از وزرای دولت موقت را تشویق به امضای نامه‌ای در اعتراض به قانون اساسی جدید کرد که نامه به امضای تعداد زیادی از وزرا رسید و عده‌ای که امضاء نکردند، مصلحت را در امضای آن ندیدند. مهندس بازرگان با این نامه موافق بود و پس از امضا، آن را به امام داد. امام از این نامه ناراحت شد و واکنش نشان داد. وقتی موضوع نامه آشکار شد، فشار بر دولت موقت و شخص امیرانتظام افزایش پیدا کرد، به طوری که قابل تحمل نبود و دولت موقت ناچار شد که برای رهایی از فشار وی را به عنوان سفیر ایران در کشورهای اسکاندیناوی منصوب کند.

محمد توسلی با اشاره به خالی بودن پرونده از مدارک مستند و مستدل در رابطه با جاسوسی امیرانتظام بیان داشت: با اشغال سفارت آمریکا و بحث افشاگری دانشجویان اشغال کننده سفارت، وزارت امورخارجه، امیرانتظام را آذرماه 58 به ایران احضار کرد، در حالی که به وی تذکر داده شد بازگشتش به ایران پرمخاطره است، اما وی به ایران برگشت و بلافاصله بازداشت و بحث اتهاماتش مطرح شد. بعدها دادگاهی برای محاکمه‌اش تشکیل شد که در این دادگاه چند نکته کاملا برجسته است، نخست اینکه شهید علی قدوسی، دادستان انقلاب که بایستی مدعی اصلی پرونده باشد، پرونده را به مهندس بازرگان ارئه داد و گفت هیچ اثری از جاسوسی در مدارک پرونده نیست، پرونده‌ای که در دادگاه به دفعات مورد استناد قرار گرفت و بر اساس آن امیرانتظام محاکمه شد، در حالی که مهندس بازرگان به دفعات اعلام کرد که اگر امیر انتظام جرمی مرتکب شده، مسئولیت با من است، زیرا من، مسئول و دستور‌دهنده، امیرانتظام بودم و او کاره‌ای نبوده است. 

مهندس توسلی با اشاره به چندو‌چون دادگاه امیرانتظام عنوان داشت: بعد از دفاعیات تفصیلی مهندس بازرگان؛ دکتر یدالله سحابی، ابراهیم یزدی و بنده دفاعیات مستدلی از امیرانتظام ارائه کردیم، چون در جریان کارهایش بودیم و در دفاع تفضیلی که چاپ شده، بنده تاکیدکردم که این دادگاه، دادگاه امیرانتظام نیست، بلکه دادگاه بازرگان، طالقانی و سحابی است. کسانی که با گفتمان نهضت آزادی مشکل داشتند، امیرانتظام را سوژه‌ای برای تشکیل دادگاه قرار دادند. لذا مرحوم محمدی‌گیلانی، سقف اتهاماتی که بر امیرانتظام گذاشت، باز کردن بیش از اندازه سفره دلش به عنوان یک دیپلمات بود! این ادعا نیست، بلکه وقتی مشروح دادگاه را مطالعه کنید، سقف آن در این جمله که اشاره شد، ختم می‌شود و هیچ دلیلی دیگری مبنی بر جاسوس بودن امیرانتظام در دادگاه مطرح نشد.

مهندس توسلی با اشاره به حضور آقای معادیخواه در نشست باشگاه اندیشه جوان به بیان خاطره ای از وی پرداخت و عنوان نمود که آقای معادیخواه در همان جلسه دادگاه به عنوان شاهد حضور پیدا کردند و گفتند من به این دادگاه آمده ام تا «بت بازرگان» را بشکنم که تیتر درشت روزنامه را به خود اختصاص داد. بله ایشان اتفاقاً درست می گفتند و هدف دادگاه هم واقعاً همین بود. همین جمله از ایشان کافی است تا متوجه شویم این دادگاه به چه منظوری تشکیل شده بود و مرحوم امیرانتظام صرفاً سوژه ای برای این هدف بوده است و همانطور که در برنامه خشت خام نیز خود مهندس امیرانتظام از دردها و آلام دوره زندان و بیماری و سایر مشکلات خود تصویر جامعی ارائه داد و انصافاً بایستی از تهیه کنندگان آن برنامه هم تشکر نمود، واضح است که همگان از جمله خود مرحوم امیرانتظام به نیکی از علت آن همه گرفتاری آگاهی داشت.

دبیرکل نهضت آزادی با اشاره به ایستادگی و مقاومت سرافرازانه مهندس امیرانتظام در طول 4 دهه مشقت زندان و بیماری، منش و نحوه زندگی و ایستادگی ستودنی وی را درس بزرگی در تاریخ معاصر ایران دانست و وفاداری و تعهد امیرانتظام را نسبت به گفتمان مهندس بازرگان حاوی نکات ارزشمند تاریخی برای جوانان امروز برشمرد چرا که او بهتر از هرکسی میدانست چرا بازداشت شده و چرا باید ایستادگی کند. به اعتقاد مهندس توسلی اسوه ی مقاومت امیرانتظام جز گفتمان بازرگان و راه مصدق نبود. کسی که در اوج شدائد و خفقان سال شصت از رسالت آگاهی بخشی خود قدمی به عقب نگذاشت و به گواهی آمار بیست و هشت اثر از مجموعه آثار و کتابهای مهندس بازرگان در همان سال به رشته قلم درآمده است. این در حالیست که بعد از سی خرداد 60 فضای سیاسی و اجتماعی کشور بصورت عجیبی بسته و راکد بود و در این میان مهندس بازرگان که همچون پیامبران رسالت خود را آگاهی بخشی و انذار توده های جامعه می دانست درس ایستادگی و صبوری را به بهترین نحو ممکن به جامعه انتقال داد. مقاومت امیرانتظام در زندان با مجاهدت مهندس بازرگان و یارانش در جامعه برای آگاهی بخشی درخت نوپای اصلاح طلبی بعد از انقلاب را تنومند کرد و باعث شد با صدای رسا خواستار جدایی نهاد دین از نهاد دولت شده، بر پای این ادعا بایستند و هزینه هایش را به جان بخرند.

مهندس توسلی مهمترین درس پندآموز مرور بر این صفحات تاریخی را برای زندگی امروز ایستادگی برای تغییر نگاه در حاکمیت و روی آوردن به مطالبات تاریخی مردم از مشروطه تا حال دانسته و عنوان نمود: همانگونه که قبلا نیز در سخنرانی دیدار نوروزی خود اعلام کردیم حاکمان جامعه باید نگاه حوزوی خود را حداقل از اندیشه ملا احمد نراقی به تفکرات شیخ مرتضی انصاری و سایر مراجع حوزوی چون آخوند خراسانی و امروز سیستانی تغییر دهند و این «پارادایم شیفت» درون حوزوی بدون نیاز به تغییر خود حاکمان یا نظام سیاسی می تواند زمینه تقویت بنیانهای دموکراتیک و مردمسالارانه در جامعه فراهم کند و در این نگاه بیشتر از آنکه تغییر حاکمان نیاز باشد تغییر نگاه حاکمان ضروری به نظر میرسد.

پیام تسلیت دختر عبدالفتاح سلطانی و معصومه دهقان

بسمه تعالی

وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ. الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ.

بانوی صبر و استقامت، سرکار خانم دهقان و برادر آزاده و عدالت‌خواه، جناب آقای عبدالفتاح سلطانی

سلام و تسلیت ما را پذیرا باشید. خبر درگذشت ناگهانی فرزند دلبندتان زنده‌یاد خانم هما سلطانی همه دوستان را اندوهبارکرد. به ویژه آن که در طول سالیان اخیر، رنج دوری و حبس دور از انتظار پدر که همواره با شکیبایی و صبوری خانواده محترم همراه بود و شایبه‌ای از گلایه‌مندی پدید نیاورد یا ذره‌ای از بروز روحیه تلاش‌گری و فداکاری در خانواده سلطانی را نکاست، به الگو و سرمایه‌ای برای جامعه ایرانی بدل شده است.

داغدار این مصیبتیم اما در عین حال باید مفتخر بود که خانواده سلطانی، آگاهانه و داوطلبانه، این رنج عظیم را بابت دفاع از حقوق بشر، دمکراسی و حقوق اساسی ملت ایران به عهده گرفت. قدردان خداوند باید بود که ابتلایتان در مسیر آزادی و شرافت انسان است و از طایفه ستمگران و بیدادپیشگان نبودید.

 برای شما آرزوی صبر جمیل و شکیبایی روزافزون داریم و برای آن مرحومه، از درگاه احدیت، آمرزش، آرامش و شادی ابدی خواستاریم.

محمد توسلی

دبیرکل نهضت آزادی ایران

13 مرداد 97

اولویت راهبرد مذاکره برای تأمین منافع ملی

بسمه تعالی

اولویت راهبرد مذاکره برای تأمین منافع ملی

اذْهَبَا إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَيِّنًا لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَى

(طه، آیات ۴۳ و ۴۴)

به سوی فرعون بروید که سر به طغیان برداشته است و با نرمش با او سخن گویید، بسا که پند پذیرد یا از خدا بترسد.

پس از خروج یکجانبه و خودسرانه دولت امریکا از توافق‌نامه «برجام» و در پی ماه‌ها جدال روانی و افزایش فضای مخاصمه و تنش در روابط فیمابین، سرانجام رییس جمهوری آمریکا دونالد ترامپ در اقدامی جنجالی و ناگهانی اعلام کرد که حاضر به گفتگوی مستقیم و بدون هرگونه پیش‌شرط با دولت ایران است. اگرچه در فاصله زمانی کوتاهی از این پیشنهاد، وزیر خارجه آمریکا برخلاف این سخنان صریح، موضعی دیگر اتخاذ کرد و به ارایه لیست بلند بالایی از پیش‌شرط‌ها پرداخت، با این همه به نظر می‌رسد که ترامپ فعلاً توانسته افکار عمومی جهان را متاثر سازد و دولت ایران را در مواجهه با ضرورت پاسخ‌گویی مسئولانه، ناگزیر سازد.

 پیچیدگی حل روابط سیاسی میان ایران و امریکا که متعاقب چهار دهه تنش و درگیری به یک خصومت راهبردی بدل شده است و فراتر از مرزهای ایران، در سوریه و یمن و لبنان و عراق دنبال می‌شود، نشان می‌دهد که عادی شدن روابط دو کشور، صرفاً با یک دیدار تشریفاتی میسر نخواهد بود. با این همه به نظر می‌رسد که دولت ایران باید از این فرصت در راستای تامین منافع ملی خویش بهره گیرد. واکنش معتدل وزارت خارجه ایران به پیشنهاد ترامپ و تاکید بر آن که «منطق جمهوری اسلامی ایران، منطق گفتگو و تعامل و نیازمند احترام متقابل و پایبندی به تعهدات بین‌المللی است»، در همین چارچوب ارزیابی می‌شود. این موضع‌گیری کارشناسی، افزون بر رد نکردن امکان و ضرورت گفتگوی سازنده، می­تواند متضمن بازگشت امریکا به مناسبات برجام باشد.

وجود شایبه‌های جدی در انگیزه سیاسی ترامپ از طرح این پیشنهاد و نیز برنامه راهبردی او در خاورمیانه در همراهی با دولت راستگرای اسراییل و عربستان سعودی که هیچگونه انعطاف و راه‌حل دیپلماتیک در قبال دولت ایران را بر نمی‌تابند، بر کسی پوشیده نیست. لیکن عبور از طرح گفتگوی بدون پیش شرط از سوی او و پیگیری نکردن آن از سوی حکومت ایران، عملاً بازی در زمین حریف محسوب می­گردد و در راستای تامین منافع ملی تعریف نمی­شود. در عین حال که طی فرایند گفتگو با مقامات امریکایی در بالاترین سطح نیز، نافی استقلال نظام جمهوری اسلامی نخواهد بود.  

با شکست داعش و کاهش جدی توان‌مندی‌های نظامی طالبان و القاعده برای ادامه ماجراجویی‌هایشان و نیز با توجه به آن که دولت‌های عربی عموماً نه تنها دیگر خطری برای اسراییل به حساب نمی‌آیند، بلکه به متحدان استراتژیک اسراییل بدل شده‌اند و کره شمالی هم ولو به طور موقت، از لیست اولویت‌های امریکا در هدف‌گیری محور شرارت کنار گذاشته شده است، به نظر می‌رسد که در این میان فقط ایران است که به عنوان بهانه‌ای برای توجیه حضور نظامی امریکا در منطقه مطرح است. تهدید علیه ایران یک واقعیت است. دولت ایران باید این تهدید را که در سایه شرایط جدید منطقه ایجاد شده است به یک فرصت تاریخی بدل کند.

پاسخ مثبت و البته منسجم حاکمیت ایران به پیشنهاد ترامپ و تلاش برای سوق دادن مذاکرات به عرصه پروتکل‌های وزارت خارجه از طریق گروه‌های کارشناسی و ممانعت از سوءاستفاده تبلیغاتی ترامپ از اقدامات صرفاً نمایشی، از ظرفیت بالایی برای دستیابی ایران به حداکثر منافع ملی و امنیت عمومی برخوردار است. «گفتگو» با دشمن نه به لحاظ مبانی اسلامی ایرادی دارد و نه از جهت اصول دیپلماسی. در آموزه‌های قرآنی، «گفتگو» با دشمن یک راهبرد اقناع‌سازنده است. آیه صدر این متن به همین منطق تصریح می‌کند. حتی گفتگو با فرعون هم منعی ندارد و بلکه احتمال «خیر» در آن می‌رود. در آیات دیگر نیز همین دیدگاه مورد تاکید قرار گرفته و در سیره پیشوای ما امام علی(ع) نیز همین رفتار در مواجهه با خوارج و سران کاخ شام دیده می‌شود که به نوعی فراتر از عرصه سیاسی، حجیت تاریخی و پیروزی ابدی در عرصه داوری تاریخ، برای علی (ع) به همراه می‌آورد.

در آیه 61 سوره انفال، خداوند خطاب به رسول اکرم و به نوعی امروز به مدیران جامعه ما می فرماید: وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيم (اگر دشمنان برای صلح تمایل نشان دادند، تو هم به آن متمایل شو و بر خدا توکل کن که او شنوا و داناست.)

زنده‌یاد دکتر ابراهیم یزدی دبیرکل فقید نهضت آزادی ایران در راستای سیاست « موازنه منفی» دکتر مصدق در دوران نهضت ملی ایران، به دفعات یادآوری کرده بود که ثبات در اصول سیاست خارجی که مبتنی بر منافع ملی، دکترین امنیت ملی، آرمان‌ها و راهبردهای اساسی یک ملت ترسیم می‌شوند، به معنای جمود و تصلب در شیوه‌های روابط خارجی نیست. در روابط بین‌المللی، سیالیت، پویایی و راهکارهای دیپلماتیک متاثر از آن مطرح است و در این حوزه، دوستی و دشمنی همیشگی کارکرد ندارند. این نسبی‌گرایی در حوزه روابط خارجی به کاهش حوزه تعارضات منافع و تهدیدات خارجی و گسترش منطقه سبز همکاری‌ها منجر می‌شود.

در صورت عدم حصول اجماع مسئولان نظام در باره مذاکره با آمریکا می توان مطابق اصول پنجاه و ششم و پنجاه و نهم قانون اساسی با برگزاری رفراندم و از راه همه پرسی و مراجعه مستقیم به آراء عمومی مردم، اقدام نمود.

نهضت آزادی ایران در بیانیه‌ای که با عنوان «ضرورت حفظ برجام و تحقق وفاق ملی» در 25 اردیبهشت 1397 صادر کرد، تصریح می‌کند: «حکومت ایران با پذیرش داوطلبانه تغییرات دمکراتیک در چارچوب تحقق حقوق و حاکمیت ملت، افزون برآن که در مسیر آرمان‌های انقلاب و مطالبات تاریخی ایرانیان گام می‌نهد، ماهیت تحولات پیشِ رو را در چارچوب نظام، درون‌زا و مسالت‌آمیز خواهد کرد. همچنین، هرگونه احتمال برای تغییرات تحمیلی از سوی نیروهای برانداز و دولت‌های متخاصم را که هدفی جز بازگرداندن مناسبات کلان ایران به پیش از بهمن 1357 و تجزیه کشور ندارند، مرتفع و غیر ممکن می‌سازد.»

نهضت آزادی ایران با توجه به تاثیرات مثبتی که این راهبرد و ورود مجدد به عرصه دیپلماسی در کاهش نوسانات بازار ارز و ایجاد ثبات اقتصادی می‌تواند به همراه داشته باشد، توصیه می‌کند تا وزارت امور خارجه ایران با بدست گرفتن ابتکار عمل و به عنوان تنها نماینده رسمی ملت و حاکمیت ایران از این فرصت پیش آمده بهره گیرد.  همچنین یادآوری می‌کند که ارتقای شاخص‌های دمکراسی و حقوق اساسی ملت، می‌تواند افزون بر آن که دست آمریکایی‌ها را از طرح مسایل اضافی و تحمیلی در روند مذاکرات خالی سازد، پشتوانه کلانی از حمایت مردمی و اعتماد عمومی را در پیشبرد اهداف مذاکرات فراهم سازد.

محمد توسلی

دبیر کل نهضت آزادی ایران

13 مرداد 1397 

مبارزه با فساد، در سازماني «اقتدارگرا»

محمد توسلي، اولين شهردار تهران پس از انقلاب

مبارزه با فساد، در سازماني «اقتدارگرا»

آقاي افشاني شهردار محترم تهران از مبارزه با فساد به عنوان يكي از مهمترين اولويت‌هاي برنامه‌هاي خود گفته‌اند. بي‌ترديد بايد با نگاه مثبت به اين برنامه نگريست. واقعيت اين است كه فساد نه تنها در شهرداري كه در سيستم‌هاي مختلف كشور به عنوان يك مشكل مزمن وجود دارد که یکی از موانع اجرای برنامه های توسعه است. بنابراين از اينكه شهردار محترم تهران در اين زمينه اظهار نظر و تمایل كردند و عزم خود را براي اجراي برنامه‌اي براي مبارزه با فساد مطرح كرده اند، بايد از ايشان تشكر و هم از این برنامه استقبال كرد.

اما لازم است به اين نكته هم اشاره كنم كه ابهاماتي در برنامه ارائه شده شهردار محترم وجود دارد. شهردار تهران اظهار مي‌كنند كه بايد يك «ابر سيستم» در شهرداري تهران مستقر شود تا ارتباط بين ذينفعان (شهروندان) و كاركنان شهرداري كمتر شود. اين سوال مطرح‌است كه اين ابر سيستم در ساختار مديريت كنوني شهرداري به چه صورت مي‌خواهد شكل بگيرد تا سيستم شفافي به وجود آورد. اين ابرسيستم  چگونه عملكرد همه كاركنان شهرداري تهران را مورد ارزيابي قرار مي‌دهد و امكان سنجش دائمي  و منظم كاركردهای آنها را با تكيه بر شاخص‌هاي معين به وجود مي‌آورد؟ به نظر من اين ابهام در این رويكرد شهردار محترم و مديريت كلان شهرداري تهران وجود دارد. واقعيت اين است كه در نگاهي كلي بايد سيستم را به گونه‌اي اصلاح كرد تا مناسبات كاركنان شهرداري و شهروندان شفاف باشد تا مستقیم و غیر مستقیم بتوانند به عنوان ذینفعان اصلی بر عملکرد مدیریت و کارکنان شهرداری نظارت داشته باشند. البته برخي از سيستم‌ها مي‌تواند به صورت غير مستقيم و با استفاده از امكانات آي تي تنظیم شده باشد و بدون حضور شهروندان و ارتباط مستقیم با كاركنان شهرداري بتواند زمينه پاسخگويي را فراهم سازد. اما تجربه اينجانب بعد از گذشت 4 دهه از انقلاب اسلامي و دو سال ابتداي انقلاب كه مسئوليت مديريت شهر تهران را بر عهده داشتم، نشان مي‌دهد مبارزه با فساد نيازمند تامل و بررسي بيشتري است. چرا كه در مدیریت متمرکز و اقتدارگرای موجود که تعداد كاركنان شهرداري بيش از تعداد مورد نياز است و اين نهاد با مديريت «بادكرده‌اي» روبروست و سيستم منظمي براي سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي و نظارت بر برنامه‌ها وجود ندارد؛ همه اين مولفه‌ها بيانگر این واقعیت است كه بايد مطالعه و بررسي بيشتري انجام شود.

آنچه امروز شهرداري تهران و ديگر شهرداري‌هاي كشور از آن رنج مي‌برند، يك ساختار اقتدار گراست. اين اقتدارگرايي در كل سيستم حضور دارد و بنابراين در چنين مديريت اقتدارگرايي، ايجاد شفافيت و نظارت كار غير متعارف و بسيار پيچيده است. اين سوال همواره وجود دارد كه چه كساني مي‌توانند نظارت كنند؟ خود شوراي شهر كه مسئوليت نظارت را دارد، در اين شهر 8 ميليوني چه امكاني براي نظارت دارد. خود شهروندان چگونه مي‌توانند بر عملكرد شهرداري نظارت داشته باشند. اگر جناب افشاني علاقه مند هستند شفافيت در فرآيند عملكرد كاركنان شهرداري به وجود آورند، توصیه می کنم به برنامه‌اي كه در اسفند سال 1357 در شهرداري تهران با عنوان «مديريت واحد شهري» مطرح شد و در سال 93 نیز وزارت كشور در راستای ضرورت ها دوباره به آن رجوع كرد و در دستور كار قرار داده، توجه و پیگیری كنند. سازمان مديريت شهر تهران بايد به گونه‌اي باشد كه مردم در سطح كوچكترين واحدها بتوانند نظارت خود را اعمال كنند. خود مردم به صورت ساختاري در محلات و مناطق بايد بتوانند بر عملكرد مديريت شهري نظارت داشته باشند. از سويي شوراي شهر بايد در جايگاهي باشد كه بتواند سياستگذاري كند و برنامه كلان شهر را مشخص كند و همچنين بتواند بر مدیریت اجرایی شهرداری و اجرای برنامه ها نظارت كند. در اين چارچوب است كه شفافيت معني پيدا مي‌كند. مردم و نمايندگان‌ آنها در شوراي شهر و رسانه‌هاي آزاد هم بتوانند بر عملكرد مديريت شهري نظارت جدي داشته باشند. آنچه گفته مي‌شود، تجربه‌اي است كه در دو قرن گذشته در كشورهاي توسعه يافته و حتي در دهه های اخیر دركشورهاي در حال توسعه تجربه شده‌است. در چنين ساختاري‌است كه شهرداري‌ها كاملا شفاف هستند و متكي بر قانون حركت مي‌كنند و مردم و رسانه‌ها نظارت دارند و مديريت، شيشه‌است.

ما نمي‌توانيم تنها شعار بدهيم. به نظر من چنين شعارهايي دور از تجربه مطرح در سطح مدیریت شهرها در دنيای امروز است و شایسته است كه كارشناسان شهرداري تهران به تجارب ساير شهرهاي جهان كه تجربه اداره شفاف شهر را دارند، توجه كنند. ما تجربياتي را از همان اسفند سال 57 نيز مطرح كرديم و حتي قانونی که در شوراي انقلاب در مهر 58 به تصويب رسيده‌است نيز بر همين مبنا بوده‌ است. شهرداري تهران نيازمند آن است كه بداند با چه مبانی و راهكاري در مدیریت اين کلانشهر مي‌تواند راهبرد شفافيت مالي و اداري را مورد عمل قرار دهد.

منبع: سرمقاله روزنامه همشهری – 7 مرداد 1397

پیام تسلیت درگذشت شادروان مرتضی اشفاق

بسمه تعالی

بازگشت همه به سوی اوست

یار دیرینه و مهربان ما شادروان مرتضی اشفاق به دیار باقی شتافت. ایشان از اعضای قدیمی نهضت آزادی ایران و از جمله فعالان عرصه فرهنگ در شهر اصفهان بودند. صمیمیت، یکرنگی، تواضع و روحیه کار جمعی از جمله خصلت‌های این انسان شریف بود که در طول سال‌ها همکاری، جایی برای بروز منیت و تکروی در رفتار و گفتار ایشان به جا نگذاشته بود.

این ضایعه را به همسر وفادار ایشان سرکار خانم بتول معروفی، آقای احسان اشفاق، دکترمحمد نوید بازرگان، خانواده محترم اشفاق و اعضا و علاقمندان استان اصفهان تسلیت می‌گوییم. برای بازماندگان، صبوری و شکیبایی و برای آن مرحوم، آمرزش و آرامش ابدی مسئلت داریم.

مراسم تشییع آن مرحوم روز یکشنبه هفتم مرداد ساعت 8 صبح از محل منزل ایشان واقع دراصفهان، آبشار سوم، بعد از پل غدیر اول خیابان مسرور، برج غدیر و مجلس نکوداشت ایشان روز دوشنبه هشتم مرداد از ساعت 8:30 الی 12 در مسجد سید اصفهان برگزار خواهد شد.

محمد توسلی

دبیرکل نهضت آزادی ایران

پنجم مرداد 1397