مبارزه با فساد، در سازماني «اقتدارگرا»

محمد توسلي، اولين شهردار تهران پس از انقلاب

مبارزه با فساد، در سازماني «اقتدارگرا»

آقاي افشاني شهردار محترم تهران از مبارزه با فساد به عنوان يكي از مهمترين اولويت‌هاي برنامه‌هاي خود گفته‌اند. بي‌ترديد بايد با نگاه مثبت به اين برنامه نگريست. واقعيت اين است كه فساد نه تنها در شهرداري كه در سيستم‌هاي مختلف كشور به عنوان يك مشكل مزمن وجود دارد که یکی از موانع اجرای برنامه های توسعه است. بنابراين از اينكه شهردار محترم تهران در اين زمينه اظهار نظر و تمایل كردند و عزم خود را براي اجراي برنامه‌اي براي مبارزه با فساد مطرح كرده اند، بايد از ايشان تشكر و هم از این برنامه استقبال كرد.

اما لازم است به اين نكته هم اشاره كنم كه ابهاماتي در برنامه ارائه شده شهردار محترم وجود دارد. شهردار تهران اظهار مي‌كنند كه بايد يك «ابر سيستم» در شهرداري تهران مستقر شود تا ارتباط بين ذينفعان (شهروندان) و كاركنان شهرداري كمتر شود. اين سوال مطرح‌است كه اين ابر سيستم در ساختار مديريت كنوني شهرداري به چه صورت مي‌خواهد شكل بگيرد تا سيستم شفافي به وجود آورد. اين ابرسيستم  چگونه عملكرد همه كاركنان شهرداري تهران را مورد ارزيابي قرار مي‌دهد و امكان سنجش دائمي  و منظم كاركردهای آنها را با تكيه بر شاخص‌هاي معين به وجود مي‌آورد؟ به نظر من اين ابهام در این رويكرد شهردار محترم و مديريت كلان شهرداري تهران وجود دارد. واقعيت اين است كه در نگاهي كلي بايد سيستم را به گونه‌اي اصلاح كرد تا مناسبات كاركنان شهرداري و شهروندان شفاف باشد تا مستقیم و غیر مستقیم بتوانند به عنوان ذینفعان اصلی بر عملکرد مدیریت و کارکنان شهرداری نظارت داشته باشند. البته برخي از سيستم‌ها مي‌تواند به صورت غير مستقيم و با استفاده از امكانات آي تي تنظیم شده باشد و بدون حضور شهروندان و ارتباط مستقیم با كاركنان شهرداري بتواند زمينه پاسخگويي را فراهم سازد. اما تجربه اينجانب بعد از گذشت 4 دهه از انقلاب اسلامي و دو سال ابتداي انقلاب كه مسئوليت مديريت شهر تهران را بر عهده داشتم، نشان مي‌دهد مبارزه با فساد نيازمند تامل و بررسي بيشتري است. چرا كه در مدیریت متمرکز و اقتدارگرای موجود که تعداد كاركنان شهرداري بيش از تعداد مورد نياز است و اين نهاد با مديريت «بادكرده‌اي» روبروست و سيستم منظمي براي سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي و نظارت بر برنامه‌ها وجود ندارد؛ همه اين مولفه‌ها بيانگر این واقعیت است كه بايد مطالعه و بررسي بيشتري انجام شود.

آنچه امروز شهرداري تهران و ديگر شهرداري‌هاي كشور از آن رنج مي‌برند، يك ساختار اقتدار گراست. اين اقتدارگرايي در كل سيستم حضور دارد و بنابراين در چنين مديريت اقتدارگرايي، ايجاد شفافيت و نظارت كار غير متعارف و بسيار پيچيده است. اين سوال همواره وجود دارد كه چه كساني مي‌توانند نظارت كنند؟ خود شوراي شهر كه مسئوليت نظارت را دارد، در اين شهر 8 ميليوني چه امكاني براي نظارت دارد. خود شهروندان چگونه مي‌توانند بر عملكرد شهرداري نظارت داشته باشند. اگر جناب افشاني علاقه مند هستند شفافيت در فرآيند عملكرد كاركنان شهرداري به وجود آورند، توصیه می کنم به برنامه‌اي كه در اسفند سال 1357 در شهرداري تهران با عنوان «مديريت واحد شهري» مطرح شد و در سال 93 نیز وزارت كشور در راستای ضرورت ها دوباره به آن رجوع كرد و در دستور كار قرار داده، توجه و پیگیری كنند. سازمان مديريت شهر تهران بايد به گونه‌اي باشد كه مردم در سطح كوچكترين واحدها بتوانند نظارت خود را اعمال كنند. خود مردم به صورت ساختاري در محلات و مناطق بايد بتوانند بر عملكرد مديريت شهري نظارت داشته باشند. از سويي شوراي شهر بايد در جايگاهي باشد كه بتواند سياستگذاري كند و برنامه كلان شهر را مشخص كند و همچنين بتواند بر مدیریت اجرایی شهرداری و اجرای برنامه ها نظارت كند. در اين چارچوب است كه شفافيت معني پيدا مي‌كند. مردم و نمايندگان‌ آنها در شوراي شهر و رسانه‌هاي آزاد هم بتوانند بر عملكرد مديريت شهري نظارت جدي داشته باشند. آنچه گفته مي‌شود، تجربه‌اي است كه در دو قرن گذشته در كشورهاي توسعه يافته و حتي در دهه های اخیر دركشورهاي در حال توسعه تجربه شده‌است. در چنين ساختاري‌است كه شهرداري‌ها كاملا شفاف هستند و متكي بر قانون حركت مي‌كنند و مردم و رسانه‌ها نظارت دارند و مديريت، شيشه‌است.

ما نمي‌توانيم تنها شعار بدهيم. به نظر من چنين شعارهايي دور از تجربه مطرح در سطح مدیریت شهرها در دنيای امروز است و شایسته است كه كارشناسان شهرداري تهران به تجارب ساير شهرهاي جهان كه تجربه اداره شفاف شهر را دارند، توجه كنند. ما تجربياتي را از همان اسفند سال 57 نيز مطرح كرديم و حتي قانونی که در شوراي انقلاب در مهر 58 به تصويب رسيده‌است نيز بر همين مبنا بوده‌ است. شهرداري تهران نيازمند آن است كه بداند با چه مبانی و راهكاري در مدیریت اين کلانشهر مي‌تواند راهبرد شفافيت مالي و اداري را مورد عمل قرار دهد.

منبع: سرمقاله روزنامه همشهری – 7 مرداد 1397