نخستين شهردار و تحول در ساختار مدیریت شهری

نخستين شهردار و تحول در ساختار مدیریت شهری

عبای ثابتی راد

محمد توسلي نخستين شهردار تهران پس از انقلاب بود كه در هفتم اسفند 57 از سوي دولت موقت مهندس بازرگان مسئوليت شهرداري تهران را به عهده گرفت. او دو گروه را براي پاسخ به یک نیاز راهبردی یعنی اصلاح ساختار مدیریت شهر تهران مشخص كرد. گروه نخست كار تدوين قانون شوراها را در دست گرفت و گروه ديگري نيز برنامه‌ريزي براي منطقه بندي جديد شهر و شيوه خدمات رساني در شهر تهران را آغاز كرد. تلاش براي تهيه قانون شوراها و اداره شهر توسط مردم، با تكيه بر تجارب جهاني از يك سو و تعاليم و آموزه‌هاي ملي و  دینی از سوي ديگر، از همان اسفندماه سال 57 آغاز شد. همزمان با آن تغيير پهنه بندي تهران و تبديل تهران از 12 منطقه به 20 منطقه شهري با تكيه بر الگوهاي اجتماعي و فرهنگي گام ديگري بود كه توانست تهران آنروزها را منظم و به شهري مناسب براي زندگي تبديل كند.

گروه مطالعات قانون شوراها ابتدا «طرح تشکیل شوراهای شهری و نحوه اداره شهر تهران » را در شش فصل و چهل و چهار ماده تهیه کرد. این طرح پس از بررسی در وزارت کشور و اصلاحات به عمل آمده مجددا در پنج فصل و سی ماده با عنوان «قانون تشکیل شوراهای شهری و نحوه اداره شهر تهران » در تیرماه 58 به دولت موقت ارسال شد. مرحوم مهندس مهدی بازرگان طرح را با دقت مطالعه و نظرات خودشان را در حاشیه آن منعکس کرد. بر اساس این نظرات پیش نویس اصلاح و طرح جدید با عنوان «مدیریت واحد شهری» در ا مهرماه سال 1358 در شورای انقلاب به تصویب رسید. در اجرای مواد 42 و 44 این قانون مجددا طرح آئین‌نامه‌های وظائف و اختیارات شورای شهر تهیه و برای تصویب دولت موقت، ارسال شد.

بر اساس مطالعات گروه تقسیمات شهری؛ با توجه به اینکه محدوده غربی شهر تهران مسیل کَن بود، در شهر تهران 341 محله با اشتراکات فرهنگی و اجتماعی شناسی شد. از ترکیب تعدادی از محلات، نواحی شهری و از ترکیب چند ناحیه 20 منطقه شهری مشخص شد که محدوده آنها کاملا مرزهای طبیعی و منظمی دارند. براین اساس شهر تهران به 20 منطقه و هر منطقه به تعدادی نواحی و محلات تقسیم بندی شدند. بر طبق قانون شوراهای مطالعه شده مقرر شد کوچک‌ترین واحد حکمروائی محله باشد و هر محله بین 10 تا 20 هزار نفر جمعیت داشته باشد. پیش بینی شده بود از هر محله حداقل پنج نفر نماینده انتخاب شوند و از نمایندگان محلات در هر منطقه شورای منطقه تشکیل شود و از هر منطقه نیز چند نماینده در شورای شهر ( پارلمان شهر) حضور داشته باشند. به این ترتیب ارتباط ارگانیک بین نمایندگان محلات و مناطق با شورای شهر برقرار می‌شد. در سالهای اخیر که محدوده غرب مسیل کن وارد محدوده شهر شده، دو منطقه 21 و 22 نیز به مناطق شهر تهران اضافه شده است. بر اساس مطالعات جدیدی که به‌ عمل آمده تعداد کل محلات شهر تهران به 354 محله رسیده‌است.

محمد توسلي در قامت اولين شهردار تهران پس از انقلاب، با تكيه بر تجارب تلاش كرد تا با اصلاح ساختار مدیریتی شهری زمينه شكل گيري شهرداري‌ها را با تعريف جديد و شيوه و الگوي مردمي طراحي و ساماندهي كند و از طرفي با ساماندهي وضعيت تهران تلاش كرد تا خدمات رساني به شهروندان تهران را به شكلي منظم درآورد.  

منبع: همشهری – 18 بهمن 97 – ویژه چهل سالگی انقلاب – چهره های ماندگار