خدمات دكتر مصدق

خدمات دكتر مصدق

محمد توسلی

انگيزه توجه به دكتر مصدق

 بررسي علل توجه نسل جوان بعد از انقلاب به شادروان دكتر مصدق به رغم بدآموزي‌هاي كتب درسي اين دوره و محدوديت‌هاي رسانه‌اي بسيار آموزنده است. بعد از كودتاي 28 مرداد سال 1332 نيز رژيم شاه تلاش گسترده‌اي را در عرصه تبليغات داخلي و خارجي براي حذف نام دكتر مصدق به كار بست اما نتيجه آن كاملاً‌ معكوس بود.

امروز ملت ايران به ويژه جوانان و دانشجويان آرمان‌هاي خود را در افكار، منش، شخصيت و عملكرد دكتر مصدق بصورت شفاف متجلي مي‌بينند و به همين علت ياد او را گرامي مي‌دارند. اين ارزشها و مطالبات تداوم شعارها و آرمان‌هاي مبارزات يكصد ساله ملت ايران در انقلاب مشروطيت، نهضت ملي ايران و انقلاب اسلامي بهمن‌ماه 57 است. آرمان آزادي، استقلال و حاكميت ملت (جمهوريت) و ارزشهاي ديني كه در انقلاب اسلامي 57 به آن اضافه شده است مطالبات يكصد ساله ملت ايران را تشكيل مي‌دهد.

شادروان دكتر محمد مصدق در طول خدمات بيش از نيم‌ قرن خود براي كرامت بخشيدن به انسان و به حساب آوردن او در اداره كشور از طريق تأمين آزادي انتخابات و مشاركت دادن مردم در انتخابات و شكل‌گيري نهادهاي مدني وايفاي نقش در تعيين سرنوشت خود، مقابله با موانع اصلي اين راه يعني استبداد و تأمين آزادي‌ها و حقوق اساسي ملت ايران و برخورد مستمر و پيگير با استيلاي بيگانگان و تأمين استقلال سياسي كشور را سرلوحه برنامه‌هاي خود قرار داده بود.

استقبال گسترده مردم به آقاي سيدمحمد خاتمي در انتخابات رياست جمهوري دوم خرداد سال 76 نيز به خاطر اعلام مطالبات مردم ايران در برنامه توسعه سياسي ايشان بود. تداوم حمايت مردم از آقاي خاتمي در سال‌هاي اخير به رغم ناكامي‌ها و مشكلات اقتصادي و اجتماعي نيز به علت صداقت و تأكيد مستمر ايشان بر اين مطالبات است.

خصوصيات و عملكرد دكتر مصدق

* دكتر مصدق در مجلس شانزدهم از علي منصور نخست وزير خواست قبل از اصلاح قانون اساسي مورد نظر شاه دو برنامه موردنظر او را انجام دهد :

-  تجديدنظر در قانون انتخابات

-  تجديدنظر در قانون مطبوعات

ديدگاه دكتر مصدق براي زمينه‌سازي حاكميت ملت بعد از گذشت نيم قرن امروز براي مردم ما بيشتر قابل درك است. دكتر مصدق در همين زمان با تشكيل مجلس مؤسسان و تقويت پايه‌هاي حكومت شاه به مخالفت پرداخت. اما شاه مي‌گفت كه جبهه ملي را به لحاظ نظرات مبهم و منفي‌اش خطرناكتر از حزب توده مي‌داند او بر اين اعتقاد تأكيد داشت كه "قدرت حكومت بايد از شاه نشأت بگيرد" و اصرار داشت كه سلطنت در سنت‌هاي مردم ريشه دوانده و در فكرشان غيرقابل تفكيك است و صريحاً‌ اقرار مي‌كرد كه در امور دولت دخالت كرده و به اين كار ادامه خواهد داد و يك نخست‌وزير قوي را نخواهد پذيرفت مگر آنكه خود او را منصوب كرده باشد.

دكتر مصدق در مجلس چهاردهم با اعتبارنامه سيد ضياء عامل كودتاي 1299 مخالفت كرد و گفت :

آقا (سيدضياء) مثل نهر كوچكي است كه به رود "تايمز" متصل شده باشد . هر قدر كه آب از رود بيشتر برود بر توسعه نهر مي‌افزايد و آب زياد مساحت زيادي را فرا مي‌گيرد... اگر امروز با يك مهر سياه نشود از سياست آقا جلوگيري نمود، اعتبارنامه ايشان كه تصويب شد و "حزب حلقه" كه بر شعبات خود افزود و قدرت گرفت با توپ جديد الاختراع اين جنگ هم نمي‌شود... مقاومت كرد. آقايان نمايندگان‌: بياييد دوره بدبختي را تكرار نكنيد،‌ بياييد به جامعه ترحم نماييد، بياييد جوانان روشنفكر مملكت را دچار شكنجه و عذاب ننماييد، بياييد علمداران آزادي را به دست ميرغضبان ارتجاع نسپاريد، بياييد ثابت كنيد كه اين مجلس خواهان عظمت و بزرگي ايران است.

* برنامه دولت دكتر مصدق به هنگام معرفي كابينه در تاريخ 12/2/1320 شامل دو ماده بود :

1- اجراي قانون ملي شدن صنعت نفت بر طبق قانون اجراي اصل ملي شدن مصوب نهم ارديبهشت ماه 1330 و تخصيص عوايد حاصله از آن به تقويت بنيه اقتصادي كشور و ايجاد موجبات رفاه و آسايش عمومي

2- اصلاح قانون انتخابات مجلس شوراي ملي و شهرداري‌ها

* دكتر مصدق براي تأمين آزادي بيان و عقيده پس از انتخاب شدن به نخست وزيري در تاريخ 11/2/1330 دستوري به شرح زير صادر كرد :‌

"شهرباني كل كشور : در جرايد ايران آنچه راجع به شخص اينجانب نگاشته مي‌شود، هرچه نوشته باشند و هر كس نوشته باشد، به هيچ وجه نبايد مورد اعتراض و تعرض قرار گيرد لكن در ساير موارد بر وفق مقررات قانون بايد عمل شود".

* مخالفت با ساخت و نصب مجسمه مصدق

دكتر مصدق در تاريخ 16/2/30 اطلاع يافت كه مردم قصد دارند به پاس خدماتش به خرج خود مجسمه‌اي از او بسازند و در يكي از ميادين نصب كنند. دراين مورد اطلاعيه‌اي به شرح زير صادر كرد:

"به صداي رسا كه تا پايان حيات و بلكه بعد از مرگ من نيز اثر خود را در ضمير وطن‌پرستان باقي بگذارد اعلام مي‌كنم كه به لعنت خدا و نفرين رسول (ص) گرفتار شود . هر كس بخواهد در حيات و مماتم به نام من بتي بسازد و مجسمه‌اي بريزد. زيرا هنوز رضايت وجدان براي من حاصل نشده و آن روز هم به خواست خداوند اين مقصود حاصل شود و تازه نشانه انجام وظيفه است كه هر كس بر آن مكلف و حتماً‌ سزاوار خوشباش پاداش نيست. "

* دكتر مصدق مي‌گفت :

"من ايراني و مسلمانم و بر عليه هر آنچه كه ايرانيت و اسلاميت را تهديد كند تا زنده هستم مبارزه خواهم كرد"

* شادروان دكتر مصدق هرگز در مقام رهبري سياسي و نخست‌وزيري بر مردم كشورش كه صادقانه او را دوست مي‌داشتند دروغ نگفت، براي حفظ قدرت و ادامه زمامداري ، قدمي را براي فريب مردم برنداشت و هيچ گاه بر سر منافع و مصالح كشورش با بيگانگان سازش نكرد.

* براساس شناخت چنين خصوصياتي از مرحوم دكتر مصدق، شادروان مهندس بازرگان در نطق افتتاحيه خود در جلسه تأسيس نهضت آزادي ايران در تاريخ 25/2/1340 گفت ما مسلمان، ايراني و مصدقي هستيم و در ارتباط با علت مصدقي بودن مي‌گويد : "مصدقي هستيم و مصدق را از خادمين بزرگ افتخارات ايران و شرق مي‌دانيم ... ما مصدق را بعنوان يگانه رئيس دولتي كه در طول تاريخ ايران محبوب و منتخب واقعي اكثريت مردم بود و قدم در راه خواسته‌هاي ملت برداشته توانست پيوند بين دولت و ملت را برقرار سازد و مفهوم واقعي دولت را بفهماند و به بزرگترين موفقيت تاريخ اخير ايران يعني شكست استعمار نائل گردد تجليل مي‌كنيم و به اين سبب از "تز" و (راه مصدق) پيروي مي‌كنيم.

جمع‌بندي

مطالعه و آشنايي با افكار، انديشه و عملكرد شادروان دكتر مصدق كه امروز به خاطر بزرگداشت او در اينجا جمع شده‌ايم مي‌تواند ملت ما را در پاسداري از اصول و آرمان‌هاي اصيل و اوليه انقلاب اسلامي سال 57 ياري رسانده و تقويت كند.

ملت ما مي‌تواند با اصلاح عملكرد دو دهه بعد از انقلاب راه را براي تحقق آرمان‌هاي مبارزات ملت ايران در صد سال اخير يعني آزادي، استقلال، جمهوريت و حاكميت ارزشهاي انساني و اسلامي و رشد و توسعه همه جانبه هموار نمايد. بزرگداشت دكترمصدق موجب تقويت هويت ملي و انسجام بيشتر مردم در اجراي برنامه توسعه سياسي است.

تجربه تاريخي نشان داده است كه استبداد دشمن حافظه تاريخي ملت‌هاست كه هويت هر جامعه را تشكيل مي‌دهد. مستبدين براي گسست حافظه تاريخي ملتها و از دو ابزار بهره مي‌جويند. تحريف سوابق تاريخي و يا حذف و بي‌اعتباري سوابق تاريخي

تجربه تاريخي بعد از كودتاي 28 مرداد سال 1332 تاكنون نشان مي‌دهد كه ملت هوشمند و نسل جوان و فرهيخته كشور ما حافظه تاريخي خود را حفظ كرده و براي پاسداري از مطالبات بر حق ملت ايران بار سنگين مسئوليت را همواره بر دوش خود احساس كرده است. درود و رحمت خدا بر شادروان دكتر محمد مصدق و همه خدمتگزاران صديق ملت ايران

منبع:   چكيده‌اي از سخنراني مهندس محمد توسلي در جلسه انجمن اسلامي دانشجويان دانشكده فني دانشگاه تهران در تاريخ 28/2/78. خلاصه خبري اين سخنراني در روزنامه‌هاي نشاط و خرداد 29/2/78 درج شده است.