گزارش عملكرد معاونت امور اجتماعي و رفاه شهرداري تهران

گزارش عملكرد معاونت امور اجتماعي و رفاه شهرداري تهران

در دو سال اول انقلاب

محمد توسلی

به مناسبت آغازهیجدهمین سال تاسیس دو نهاد انجمن توان یاب و احیاء ارزش ها طی برنامه ای در تالار پژوهشکده فرهنگ ، هنرو معماری جهاد دانشگاهی از خدمات موسس آن جناب آقای خسرو منصوریان در روز 14 مرداد ماه از سوی همکاران و دوستان ایشان از جمله اینجانب قدردانی بعمل آمد . بنده از این فرصت استفاده کرده و گزارش اجمالی از خدمات ایشان در سمت معاونت امور اجتماعی و رفاه شهرداری تهران در دوره مسئولیت شهرداری تهران (اسفندماه 57 الي ديماه 1359) ارائه می نمایم. آشنائی بنده با همکاری ایشان در شهرداری تهران آغاز شده است و در چهار دهه گذشته در زمینه های اجتماعی و سیاسی تا امروز ادامه داشته است. لازم می دانم از منش و خصوصیات شخصیتی ایشان که همواره با خلوص و عاشقانه در کار حرفه ای  برای خدمت به انسان های دیگر به ویژه آسیب دیده گان اجتماعی کوشا و موفق بوده اند قدردانی کنم و پایداری ایشان را در ابتلاها و شرایط سختی که در مبارزات سیاسی و اجتماعی دهه های گذشته برای ایشان پیش آمده است مورد تقدیر قرار دهم.

***

براي آشنايي با وظائف و عملكرد معاونت شهرداري تهران مي‌توان فهرست آنها را به دو بخش زير تقسيم نمود :

1- ارائه خدمات اجتماعي و رفاهي براي شهروندان شامل سازمان‌هاي زير :

1-1- سازمان بهشت‌زهرا (گورستان عمومي شهر تهران)

1-2- سازمان تربيتي شهرداري تهران شامل شيرخوارگاهها و پرورشگاه‌ها و...

1-3- سازمان پاركها و فضاي سبز شهر تهران

1-4- سازمان كشتارگاه كه مسئوليت خريد دام داخلي ـ كشتار دام ـ نظارت بر سلامت دام ذبح شده ـ توزيع و بازرسي بهداشتي از اماكن عرضه گوشت

2- اداره رفاه كاركنان شهرداري تهران شامل :

2-1- فعاليت‌هاي خدماتي اداره رفاه شامل خدمات بهداشتي ـ درماني ـ پزشكي كاركنان

2-2- شركتهاي تعاوني كاركنان شهرداري

2-3- باشگاه كارمندان و مسكن كاركنان فاقد مسكن

همچنین ‌شوراي نامگذاري شهر تهران مركب از نمايندگان فعالان سياسي ـ اجتماعي، نماينده جامعه روحانيت مبارز (شهيد محلاتي) نمايندگان بازار و اصناف ـ نمايندگان دانشجويان دانشگاه‌ها و... بخشي از فعاليت اين معاونت بوده است كه زير نظر شهردار تهران، برنامه نام‌گذاري معابر و ميادين شهر تهران را بعد از انقلاب بعهده داشته است. تفصيل عملكرد این بخش قبلا گزارش شده است.

توضیحات در خصوص خدمات فوق:

1-1- سازمان بهشت زهرا (گورستان عمومي شهر تهران)

بهشت زهرا از نيمه دوم سال 57 به ويژه در سالهاي 1358 و 1359 عملكردي فراتر از گورستان عمومي شهر و مكاني براي كفن و دفن اموات و انجام مراسم مذهبي مربوط به آن را داشت.

در شرايطي كه امكانات و تجهيزات حتي آب مصرفي براي شستشوي اموات دچار كمبود و كاستي بود همه روزه خيل عظيم تشييع كنندگان و مستقبلين پيكر پاك شهداي انقلاب به همراه اجراي مراسم ديني و ملي چند صد هزار نفر را در خود جاي مي‌داد. به همين لحاظ شايد بتوان گفت نه تنها بهشت زهرا كه شايد هيچ گورستاني در مقطع زماني دو سال اول بعد از پيروزي انقلاب چنين بار سنگيني از حضور مردم را تجربه نكرده باشد.

·        حضور رهبر فقيد انقلاب در 12 بهمن 57 به همراه خيل عظيم مردم در بدو ورود به ميهن در بهشت‌زهرا

·        حضور دبيركل سابق سازمان ملل (كورت والدهايم) به بهشت زهرا جهت اداي احترام به شهداي انقلاب

·        اجراي مراسم نماز جمعه در 17 شهريور سال 1358 به امامت زنده ياد آيت‌الله طالقاني

·        آن مرحوم پس از اداي مراسم نماز طبق برنامه تنظيمي براي افتتاح ساختمان جديد غسالخانه كه پس از انقلاب تكميل و تجهيز شده بود، متواضعانه حضور يافت.

طالقاني هنگام بازديد از غسالخانه در كنار بزرگ‌ترين سنگ شستشوي اموات قرار گرفت بلحاظ بلندي‌قامت با گفتاري طنز‌آلود گفت : "چه خوب است كه پس از مرگ، جسد مرا بر روي اين سنگ بشوييد"!!  و اتفاقاً فرداي آن روز فوت نمود و جنازه او اولين پيكري بود كه در آن غسالخانه و روي همان سنگ شستشو گرديد. پيكر طالقاني روز 19 شهريور 58 در وسط ميدان بين قطعه شهداي 17 شهريور و قطعه شهداي بعد از انقلاب بدست مردم به خاك سپرده شد.

·        مراسم تشييع جنازه و خاكسپاري شهداي جنگ ايران و عراق به ويژه شهيد چمران و واقعه هفتم تير و... همگي در بهشت زهرا با حضور جمعيت ميليوني مردم برگزار مي‌شد.

مديريت بهشت زهرا در آن شرايط مسئوليت سنگيني بود كه بايستي پاسخگوي اين تقاضاي مردم باشد. سازماندهي بهينه كارها جز به لطف پروردگار و همت مردم ميسر و مقدر نگرديد.

·        تكميل آسفالت و توسعه شبكه ارتباطي بهشت زهرا كه عموماً خاكي بود و همچنين توسعه فضاي سبز و واحدهاي خدماتي آن ازجمله اقدامات توسعه زيرساخت‌هاي بهشت زهرا در اين مقطع بود.

·        در برنامه ريزي شهري براي توزيع سفرها، دو گورستان جديد در شرق و غرب تهران پيش‌بيني شده بود كه تاكنون اجرا نشده است.

1-2- سازمان بهزيستي شهرداري تهران

اين سازمان طبق قانون، موظف به پذيرش و نگهداري كودكان بي‌سرپرست شهر تهران خصوصاً كودكان سرراهي اعزامي از سوي دادسراي تهران بود.

حدود ده درصد اين اطفال داراي معلوليت بودند كه به تفكيك سن و نوع معلوليت در واحدهاي مختلف تقسيم و كودكاني كه از سلامت جسماني بهره‌مند بودند به تفكيك سن و جنس در شعبات مختلف پذيرش و تا سن 18 سالگي نگهداري و سرپرستي مي‌شدند.

در جهان امروز بويژه در كشورهاي پيشرفته كه قوانين مربوط به حقوق كودك محترم شمرده و اجرا مي‌شود، با پرداخت مستمري تحت عنوان" امداد خانواده" هزينه‌هاي سرپرستي و آموزشي، بهداشت،‌ درمان و... كودكان توسط دولت به ولي قهري او يا سرپرست جايگزين پرداخت مي‌گردد. لذا پديده كودك سرراهي و بي‌سرپرست بلاموضوع گرديده و حداكثر كودكان معلول بصورت روزانه تحت شرايط بسيار مطلوبي در مراكز ويژه دولتي يا غير دولتي پذيرفته و از خدمات لازم بهره‌مند مي‌شوند.

با توجه به مراتب فوق با نگاه حرفه‌اي و بشردوستانه، در شرايط ويژه اجتماعي بعد از انقلاب، امور نگهداري كودكان در پرورشگاههاي شهرداري تهران بازنگري و استاندارد گرديد و طرح بازگرداندن فرزندان پرورشگاهها به كانون و دامان گرم خانواده‌ها به مورد اجرا درآمد و حذف نظام پرورشگاهي در دستور كار سازمان تربيتي شهر تهران قرار گرفت.

به اين منظور با افزايش رقم پرداختي تحت عنوان" امداد خانواده" از متوسط 70  تومان در ماه به رقم 1200 تومان در ماه ( رقم متوسط تمام شده براي شهرداري تهران در ازاء هر كودك در ماه در پرورشگاه‌ها يا شيرخوارگاهها در آن مقطع 12000 تومان يعني ده برابر بود) افزايش يافت.

در فاصله زماني كوتاهي گروه‌هاي داوطلب مركب از مددكاران اجتماعي، روان شناسان و كارشناسان
 امور تربيتي، كه عموماً در فضاي پس از پيروزي انقلاب به وجود آمده بود، به محل كار، زندگي و خانواده بستگان درجه اول و درجه دوم كودكان موجود در پرورشگاهها رفتند و در صورت احراز صلاحيت، كودكان به خانواده پدري و مادران و بستگان خود بازگشتند.

بدين صورت بود كه مكانهاي وسيع و گسترده پرورشگاهي تخليه و به ديگر سازمان‌هاي دولتي بر طبق ضوابط و مقررات موجود و جهت انجام امور عام‌المنفعه فرهنگي ـ درماني ـ آموزشي و به شرح زير واگذار گرديد:

1- پرورشگاه شماره يك دخترانه 18-9 ساله واقع در خيابان كارگر (سي‌متري) چهارراه لشكر، جنب پمپ بنزين به دانشگاه علامه طباطبايي واگذار شد.

2- پرورشگاه شماره 2 پسران 18-9 ساله واقع در خيابان سينا در اختيار آموزش و پروش جهت دبيرستان فني و حرفه‌اي (هنرستان) قرار گرفت.

3- پرورشگاه پسران واقع در خيابان قزوين ويژه كودكان پسر 12 - 6 سال بدو بخش تقسيم و يك بخش به اداره راهنمايي و رانندگي و بخش ديگر در اختيار منطقه شهرداري كه فاقد مكان لازم بود قرار گرفت.

4- محل نگهداري معلولان ذهني و بزرگسالان واقع در خيابان سعدي جنوبي به اداره شماره‌گذاري راهنمايي و رانندگي تحويل گرديد.

5- بخش ساختمان‌هاي عظيم و نوساز درغرب پرورشگاه دختران شماره يك كه در ضلع شمالي بيمارستان واقع بود جهت توسعه خدمات روان درماني در اختيار بيمارستان روزبه قرار گرفت.

*                 *                 *

در نهايت تعداد محدودي از كودكان معلول یا آنهایی كه والدین شان در قيد حيات بوده و به دلائل مختلف از جمله: زندان موقت و ...که امکان واگذاری به خانواده های متقاضی فرزندخواندگی وجود نداشت، در مراکز ویژه کودکان معلول مانند آسایشگاه روفیده و...و دیگر کودکان در مراکز شبه خانواده به نام های: سوده، هانی، آسیه و...در منازل مصادره شده از سوي بنياد مستضعفان که در اختیار سازمان بهزیستی قرار گرفته بود با ظرفیت 10 تا 15 تن از فرزندان سازمان تربیتی اسکان یافتند و بدین ترتيب حدود 90 در صد كودكان و فرزندان پرورشگاه‌های شهرداری به دامن خانواده‌ها باز گشتند.

همچنين طرح تشكيل وزارت رفاه از سوي معاونت امور اجتماعي و رفاه شهرداري تهران تدوين و به شوراي انقلاب ارائه گرديد كه پس از تصويب مسئوليت پيگيري آن به معاون امور اجتماعي شهرداري تهران محول شد و طي جلساتي در سازمان امور اداري و استخدامي كشور در معيت دو تن از داوطلبان نكونام و شهيد انقلاب آقايان دكتر فياض‌بخش و دكتر لواساني موضوع پيگيري و سرانجام منجر به طرح تأسيس سازمان بهزيستي كشور شد كه مورد تأييد و تصويب شوراي انقلاب واقع گرديد و شهيد زنده ياد دكتر فياض بخش اولين رئيس آن سازمان بود. در پي آن كليه سازمان‌ها و واحدهاي موجود و در رأس همه سازمان بهزيستي شهرداري تهران با تمام امكانات و پرسنل به سازمان جديد التأسيس بهزيستي تحويل گرديد.

1-3- سازمان پاركها

فضاي سبز و پاركهاي تهران مجموعه گسترده و پراكنده‌اي در سطح تهران داشت.

تقاضاي روزافزون مردم از شهرداري براي بهبود و توسعه فضاي سبز امري طبيعي بود. ليكن امكانات و اعتبارات لازم در حد تقاضاهاي روزافزون و شرايط پس از انقلاب نبود. از سوي ديگر برخي تجمعات و گردهم‌آئي‌هاي مردم در داخل پاركها صورت مي‌پذيرفت كه شرايط ويژه و نيازهاي خود را مي‌طلبيد.

از يكسو هجوم گسترده روستائيان در پي تبليغات و سخنان مرحوم آيت‌الله خسروشاهي و ديگران باعث هجوم و ساخت و سازهاي غيرمجاز در حواشي شهر مانند خاك سفيد بود كه تأمين امكانات اوليه مانند فضاي سبز و تأمين آب مصرفي جهت آبياري پاركها يكي از معضلات اين سازمان بود كه در مواردي باعث قطع آب
فضاهاي سبز شهري و پاركها مي‌گرديد.

·        در ابتداي انقلاب و پذيرش مسئوليت در تمامي پاركها، محل ويژه‌اي جهت نمازخانه احداث گرديد.

·        در روز درختكاري با شعار" به ياد هر شهيد يك درخت بكاريم."

·        در مناطق و محلات مختلف شهر تهران درختكاري شد و در پارك جديدالتأسيس در جنوب تهران هر يك از خانواده معظم شهدا با كاشتن درختي و الصاق عكس شهيد  خانواده خود ياد و راه شهيدان را پاس داشتند.

1-4- سازمان كشتارگاه

يكي از مسئوليتهاي شهرداري تهران تأمين و تجهيز امكانات كشتارگاهي دام در تهران بود كه در جنوب تهران جنب ميدان بهمن (ميدان كشتارگاه) در تهران و در محله جواديه قرار داشت.

در اين مكان وسيع و مجهز روزانه هزاران رأس دام زنده، تحت نظارت دام پزشكان و كادر فني شهرداري معاينه و بازبيني و در صورت تأييد  سلامت  گوشت لاشه گوسفند يا گاو و ... به مهر مخصوص ممهور و توسط كانتينرهائي به مراكز فروش در سطح شهر و قصابي‌ها، انتقال مي‌يافت.

همچنين به منظور تأمين بخشي از كمبود داخلي از سالهاي قبل دام زنده و گوشت منجمد از خارج از كشور توسط تيم ويژه وزارت كشاورزي خريداري و با همكاري شهرداري تهران و سازمان كشتارگاه در سطح تهران توزيع مي‌گرديد.

درايام سالهاي پس از پيروزي انقلاب سازمان كشتارگاه نيز مانند ساير واحدهاي اداري داراي مسائل و مشكلات ويژه خود بود كه از همه مهمتر حساسيت‌هاي حاصل از فرمايشات رهبر فقيد انقلاب درخصوص گوشتهاي يخ زده و منجمدي بود كه از خارج خريداري مي‌شد. بخشي از اعتصاب‌هاي كارگري كه با حمايت و رهبري طرفدارن حزب توده در كشتارگاه تهران و ديگر اماكن شهرداري برپا مي‌شد، ريشه‌اي در كشتارگاه تهران داشت.

حل و فصل مسائل حاصل از تداخل مسئوليتها و محدوديت اختيارات در موضوع گوشت، بعضاً حل و فصل معضلات موجود را به جلسات هيأت دولت موقت انقلاب روانه مي‌ساخت كه معاون امور اجتماعي و رفاه شهرداري تهران به نمايندگي از سوي شهرداري تهران مسئوليت پيگيري و حل وفصل آن را بر عهده داشت.

2- اداره رفاه كاركنان شهرداري تهران

سرويس‌هاي درماني و بهداشتي شركت‌هاي تعاوني كارمندان و ديگر خدمات اداره رفاه حسب ضوابط و مقررات شهرداري كماكان تداوم يافت.

در زمينه تأمين هزينه‌هاي درماني پرسنل شهرداري و رسيدگي به مدارك و اسناد پزشكي كارمندان در كميسيون ويژه‌اي مركب از مديركل، كارشناسان اداره رفاه، پزشك معتمد شهرداري با حضور معاون امور اجتماعي و رفاه مورد رسيدگي و تأييد قرار مي‌گرفت و هزينه درماني آنان از محل صندوق رفاه كاركنان پرداخت مي‌شد.

همچنين شهرك و مجموعه آپارتمان‌هاي آماده بهره‌برداري واقع در بزرگراه رسالت، تكميل و پس از رسيدگي كارشناسي و مشخص نمودن چگونگي وضعيت مسكن كاركنان آپارتمان‌هاي فوق در اختيار كاركنان فاقد مسكن شهرداري تهران قرار گرفت.

باشگاه شهرداري تهران واقع در باغ مصفائي در شرق تهران محلي براي گردهمائي‌ها و نيز برگزاري مراسم خانواده‌هاي كاركنان شهرداري تهران سرويس مي‌داد.

روابط عمومي شهرداري نيز در زيرمجموعه حوزه معاونت اجتماعي و رفاه شهرداري قرار داشت و امور مربوطه را در حد امكان و مقدورات زماني به انجام رسانيد.

                                             *       *       *

ساماندهي قلعه شهرنو : اين محله در جنوب غربي تهران و در ضلع جنوبي بيمارستان فارابي نزديك ميدان قزوين واقع شده بود و بنا به گزارش شهرداري تهران 135 هزار مترمربع مساحت داشت. اين مكان در جريانات قبل از پيروزي انقلاب توسط عده‌اي از مردم مورد هجوم، تخريب و بخش‌هايي از آن طعمه آتش‌سوزي قرار گرفت. ساكنان اين محل كه بعضاً‌ در خيابان‌هاي مجاور (محله جمشيد) و بعضاً در درون قلعه اسكان داشتند، در اين ايام متواري و قلعه شهر نو به مكان مخروبه‌اي بدل شده بود كه معتادان به مواد مخدر، ولگردان و برخي افراد بي‌خانمان در آن تردد داشتند. در اين ايام تعدادي از زنان قلعه شهرنو به خانه و محل سكونت مرحوم آيت‌الله طالقاني واقع در پيچ‌شميران پناهنده و متقاضي كمك و حمايت ايشان بودند. زنده ياد آيت‌الله طالقاني موضوع را رسيدگي و ساماندهي اين زنان و بهسازي ويرانه‌هاي قلعه شهرنو را به معاونت وقت امور اجتماعي و رفاه شهرداري تهران ارجاع و خواستار انجام اقدامات مقتضي گرديدند. بدين لحاظ در حوزه‌ي اين معاونت، شورايي مركب از :

الف ـ چند تن از معاونين شهرداري، نمايندگان روحانيت، دانشگاهيان، كميته انقلاب اسلامي و... تشكيل و ضمن رسيدگي و ارائه كمك‌هاي لازم به زنان مراجعه كننده اقدامات لازم درخصوص اشتغال‌زايي، توانمندسازي، حمايت‌هاي اقتصادي، اجتماعي، بهداشتي و... انجام پذيرفت.

ب ـ به منظور رسيدگي به وضعيت نابسامان مبلمان شهري و پاكسازي محيط ضمن بررسي‌هاي فني و مهندسي اقدامات لازم جهت احداث پارك (پارك رازي) در آن مكان به سرعت به مورد اجرا درآمد .

ساير رويدادهاي مهم :

·        مراسم پاك‌سازي شهر تهران از جمله فعاليتهاي شهرداري تهران بود كه با همكاري و معاضدت مردم انجام مي‌شد.

·        مراسم افطاري شهرداري تهران با حضور مرحوم آيت‌الله طالقاني در استاديوم دوازده هزارنفري تهران و با سخنراني مرحوم آيت‌الله طالقاني- شهردار تهران و معاون امور اجتماعي و رفاه انجام پذيرفت و طبقات مختلف مردم و نمايندگان آنها ميهمان شهرداري تهران بودند.