تقدیر و نقدی بر چشم انداز ایران

تقدیر و نقدی بر چشم انداز ایران

محمد توسلی

خواسته‌اند به مناسبت انتشار یکصدمین شماره چشم انداز ایران عملکرد این نشریه مورد ارزیابی و نقد قرار گیرد. بهترین راهکار برای رشد و تعالی هر نهاد و نشریه‌ای همین شیوه پسندیده است که عقل جمعی برای ارزیابی به کمک فرا خوانده شوند و نظرات مشورتی مخاطبین جویا و مورد توجه قرار گیرند.

ابتدا لازم می‌دانم به این مناسبت به لطف‌اله عزیز و همکاران تحریریه چشم‌انداز ایران برای ایستادگی و تداوم انتشار این نشریه در شرایطی که در طول این سال‌ها نشریات با چالش‌های جدی روبرو بوده‌اند، تبریک بگویم و حسن تدبیر ایشان را برای این موفقیت مورد تقدیر قرار دهیم. برای ارزیابی عملکرد دو ماهنامه چشم انداز به چند نکته به اختصار اشاره می‌کنم.

1-     مهندس میثمی پس از طی مبارزات سیاسی و انقلابی دهه‌های چهل و پنجاه و پرداخت هزینه‌های سنگین و محدودیت‌های جسمی، پس از انقلاب در راستای ارایه خدمات فرهنگی ـ اجتماعی و آگاهی‌بخشی متمرکز شده‌اند و به نظر می‌رسد که عملاً به این جمع‌بندی رسیده‌اند که پیشنیاز تحولات اجتماعی، توسعه فرهنگی ـ اجتماعی است. پیشگامان جریان روشنفکر دینی در ایران و از جمله مهندس بازرگان، دکتر سحابی و طالقانی نیز بعد از شهریور بیست تا پایان عمر خود همواره براین راهبرد پای فشردند.

2-     لطف‌اله با وجود محدودیت‌های جسمی، همانگونه که در فرصت‌های مختلف گفته‌ام، حجم کارهایی که در دست اقدام داشته‌اند، بسیار گسترده‌تر از نشریه چشم‌انداز است، بیش از ظرفیت انسان‌های معمولی است. مدیریت انتشارات صمدیه، ترجمه کتاب‌های متعدد از انگلیسی به فارسی و ... قسمتی از مشاغل مستمر ایشان بوده است. این پدیده نشان می‌دهد که خداوند در وجود انسان‌ها ظرفیت‌های بالقوه‌ای به ودیعه گذارده است که ما در وضعیت عادی، فقط بخشی از آن‌ها را مورد استفاده قرار می‌دهیم. افرادی مشابه لطف‌اله که از این ظرفیت‌های خدادادی بهترین استفاده را می‌کنند، بایستی به حق ایشان را به معنی اخص کلمه « نشانه خدا» و یا " لطف خدا " نامید، و برای تداوم سلامتی و موفقیت بیشتر ایشان دعاگو بود.

3-     ساختار و محتوای نشریه به تدریج تحول پیدا کرده و در شماره‌های اخیر از آن حالت ساده و یکنواخت اولیه به ساختار پرونده‌ای و موضوعی: سیاست داخلی، خارجی، اندیشه، اقتصاد و توسعه و جامعه، متحول شده است به طوری که خواننده می‌تواند مطالب مد نظر خود را به سهولت انتخاب و مورد مطالعه قرار دهد. جا دارد محتوای این پرونده‌ها مطابق نیاز جامعه امروز؛ به ویژه پاسخ به پرسش‌هایی که نسل جوان امروزکه امید آینده کشور هستند، تقویت شود.

4-     مخاطبین چشم‌انداز، عموما طیف وسیعی از روشنفکران دینی را شامل می‌شود و نشریه بایستی همه آنان را پوشش دهد، به طوری که طیف روشنفکران دینی، چشم‌انداز را نشریه خودشان تلقی کنند. متاسفانه محتوای برخی از شماره‌ها نگاه محدود سردبیری را در انتخاب چهره‌ها به ذهن متبادر می‌کند که شاید ناخودآگاه، همان عناصر فرهنگ خودی و غیر خودی رایج در فعالیت‌های اجتماعی موجب این نگاه شده باشد. برای روشن شدن موضوع در اینجا به یک مورد اشاره می‌کنم. در شماره 97 در پرونده بررسی اثر «خدا و آخرت» زنده یاد مهندس بارزگان، گفت و شنود دو شاگرد بازرگان یعنی آقای مهندس میثمی با آقای محمد بسته نگار آمده است که بسیار خوب و ارزشمنداست. آیا سردبیر محترم نشریه توجه نکرده‌اند که این سخنرانی در سال 1371 در فضای انجمن اسلامی مهندسین ارائه شده و با توجه به حساسیت ها حول موضوع این سخنرانی، چند جلسه برای نقد این سخنرانی در آن انجمن برگزار شده و مجموعه نقدها و نظرات ارائه شده در کنار متن اصلی سخنرانی توسط انجمن اسلامی مهندسین تدوین و چند بار نیز تاکنون چاپ شده است. آیا بهترنبود در خصوص این موضوع حساس نظری، نظرات دوستان شما در انجمن اسلامی مهندسین که در آن جلسات حضور داشتند و جزئیات دیدگاه‌ها را دنبال کرده‌اند هم در کنار این گفت و شنود می‌آمد و نگاه همه جانبه ای به مخاطبین خود ارائه داده می‌شد.؟

5-     در ویژه نامه سالگرد آیت‌اله طالقانی که اخیراً منتشر شده است، یادداشت‌های متعددی از آقایان مهندس لطف‌اله میثمی، دکتر جعفری و محمد بسته نگار، دوستان نزدیک طالقانی و جمعی دیگر از صاحب نظران آمده است که بسیار ارزشمنداست ولی از سایر همراهان طالقانی اثری در این ویژه نامه به چشم نمی‌خورد و این همان فرهنگ خودی و غیر خودی است که دور از فرهنگ و اخلاق طالقانی ا به نظر می‌رسد و آفت کارهای اجتماعی جامعه ما به شمار می‌آید و در اینجا نیز تکرار شده است. تیتر درشت روی جلد ویژه نامه «پدر طالقانی، آرمان‌گرای سوسیالیست» از یادداشت برادر ارجمندمان آقای دکتر جعفری انتخاب شده است. بنده برای این برداشت احترام قائل هستم. اما شایسته بود از سایر همراهان طالقانی هم در این ویژه نامه مطلبی کار می‌شد تا نقد آنان از این برداشت یک سویه از طالقانی، در معرض قضاوت مخاطبین نشریه قرار می‌گرفت. لااقل بنده در آثار مرحوم طالقانی ندیده‌ام که ایشان خود را سوسیالیست توصیف کرده باشند. براساس آن‌چه در مرامنامه نهضت آزادی ایران آمده و ایشان به عنوان عضو موسس آنرا امضا کرده‌اند؛ خود را « مسلمان، ایرانی و مصدقی» خوانده‌اند و با استناد به آثار ایشان که همواره ارزش‌های: «آزادی، حاکمیت مردم (شوراها) و فضیلت عدالت اجتماعی»، مورد تاکید قرار گرفته است؛ ایشان را می توان منادی « آزادی، دموکراسی و حقوق بشر» معرفی کرد که مطالبات عدالت خواهانه با سازو کارهای فرهنگ دینی در اصول حقوق بشر به طور کامل تصریح شده است. می دانیم که از واژه‌های لیبرالیسم و سوسیالیسم طیفی از برداشت ها در ادبیات سیاسی مطرح است و بنابراین این پیشگامان روشنفکری دینی در ایران را نمی‌توان به طور مطلق با این واژه ها معرفی کرد. توفیق روزافزون مهندس میثمی و همکاران ایشان را در ادامه این خدمات فرهنگی ارزشمند از خداوند بزرگ آرزو می‌کنم.

منبع: دو ماهنامه چشم انداز ایران یکصدمین شماره- آبان 1395