سخنرانی مهندس توسلی در مراسم یاد بود دکتر فاطمی

 

مراسم یادبود دکتر حسین فاطمی 19 آبان ۱۴۰۱

 

سخنرانی مهندس توسلی ـ دبیرکل نهضت آزادی ایران

 

  بسیار سپاسگزارم از برگزاری چنین برنامه و دعوتی که به‌عمل‌آمده است.

  در ارتباط با شهید دکتر فاطمی، بزرگواران مطالب را فرمودند و من واقعاً مطلب اضافی ندارم که اضافه کنم؛ اما می‌خواهم چند نکته را در جمع‌بندی اضافه کنم.

  همان‌طور که فرمودند دکتر فاطمی در نائین در یک خانواده‌ای متولد شده که پدر و مادر او، از عالمان دینی وقت بودند. یعنی از درون یک خانواده‌ای که عالمان دینی بودند، فرزندشان دکتر فاطمی تربیت می‌شود و همان‌طور که اشاره شد در طول ۳۷ سال مجموعة تلاش‌ها و خدمات ایشان آن‌چنان درخشان است که باید الگویی برای نسل امروز جامعة ما و آینده ایران باشد.

  اجازه بدهید که، ۶ سال را بین سال ۲۷ 13 که بعد از پایان تحصیلات دکترا به ایران برمی‌گردند تا ۱۹ آبان ۱۳۳۳ که به شهادت می رسند را بررسی کنیم.  به نظر من این ۶ سال تمرکز تلاش‌ها و فعالیت‌های راهبردی دکتر فاطمی است، هم ضرورت داشتن رسانه و آگاهی‌بخشی در جامعه، انتشار روزنامه «باختر امروز»، هم آشنایی با پیشگامان نهضت ملی ایران با دکتر مصدق و آن نبوغ برجسته‌ای که داشت، او در جامعه‌ای که فرهنگ استبدادی حاکم است و همة ما تحت تأثیر کار فردی هستیم، او راهبرد کار جمعی را مطرح می‌کند و پیشنهاد تشکیل «جبهة ملی» را در آن جمع که دکتر مصدق هم حضور داشت، مطرح می‌کند.

این دیدگاه برای جامعة امروز ما بسیار راهبردی است. ما نمی‌توانیم با کار فردی کار اساسی انجام بدهیم، بدون کار جمعی امکان ندارد بتوانیم در جامعه گام بلندی در راستای منافع ملی و آزادی ایران برداریم. به نظر من این بسیار آموزنده است.

  دکتر فاطمی درکنار دکتر مصدق قرار می‌گیرد و پیشنهاد ملی شدن صنعت نفت را مطرح می‌کند که دکتر مصدق از او آن‌طور تجلیل می‌کند. در تمام مقاطع حساس، آن دکتر فاطمی است که در کنار دکتر مصدق راه را نشان می‌دهد. تا مسئولیتشان در وزارت امور خارجه، توجه بفرمایید دکتر فاطمی چه موقعی بعد از حسین نواب مسئولیت وزارت امور خارجه را قبول می‌کند؟  27 مهر۱۳۳۱ یعنی بعد از رخداد ۳۰ تیر است.

اسناد تاریخی آن دوره را که مرور می‌کنیم، دوره‌ای است که آمریکا کنار انگلیس قرار گرفته، تمام تلاش‌ها برای برکناری دکتر مصدق و تثبیت رژیم استبداد سلطنتی است.

  حسین نواب نمی‌تواند کار را دنبال بکند، دکتر فاطمی این مسئولیت را می‌پذیرد. سپس رویدادهای ۹ اسفند را در نظر بگیرید تا ۲۵ مرداد سال ۳۲. من در آن موقع یک نوجوان ۱۵ساله بودم و این افتخار را داشتم که در میدان بهارستان، جزو جمعیتی باشم که سخنرانی دکتر فاطمی، دکتر شایگان و کریم‌پور شیرازی را که در آن فضا ارائه دادند، بشنوم.

  در شرایط نوجوانی و آن حالت احساسی که انسان دارد، تحت تأثیر آن صحبت‌های کاملاً (بگذارید این کلمه را به کار ببرم) احساسی و کاملاً انقلابی که در آن زمان مطرح می‌کرد که به نظر بنده متناسب با آن شرایط نبود؛ اما نگاه راهبردی داشت. ولی دکتر مصدق این تجربه تاریخی و واقع‌بینی را داشت که به رغم این که در ۲۸ مرداد حزب توده پیشنهاد (در اختیار قرار دادن سازمان نظامی حزب را برای مقابله با کودتا) مطرح می‌کند؛ اما او در راستای منافع ملی نخواست ایران را در آغوش روسیه شوروی قرار بدهد. او این امید را داشت که اگر هم تسلیم بشود راه او ادامه پیدا خواهد کرد و همان‌طور که می‌دانیم یک هفته بعد از کودتای ۲۸ مرداد، فرهیختگان جامعة ما نهضت مقاومت ملی را تشکیل می‌دهند و راه دکتر مصدق را ادامه می‌دهند.

  به نظر من این ۶ سال تا دورانی که بازداشت می‌شود و بعد هم در آن دورانی که مخفی بوده و بالاخره لو می‌رود و در ۱۹ آبان در آن شرایطی که توصیف شد، با آن ایمان قوی و با نگاهی که به آخرت داشت و جان خودش را فدای منافع ملی و سرنوشت کشور می‌کند، به نظر من این ۶ سال اگر پژوهشی بشود که شده است و این‌ها جمع‌بندی بشود و جمع‌بندی آن برای نسل امروز ما ارائه بشود، بسیار مفید خواهد بود.

  آنچه که بنده در این فرصت بتوانم فقط اشاره‌ای بکنم این است که بالاخره ملت ایران بعد از کودتای 28 مرداد و نهضت مقاومت ملی در دهه 30 و رویدادهای سال‌های ۳۹ و ۴۰ و... جنبش اجتماعی ایران موفق می‌شود که در بهمن ۵۷ این گام بلند عبور از استبداد سلطنتی را بردارد؛ همان راهی را که دکتر مصدق و دکتر فاطمی‌ها پایه‌گذار بودند، طی کند.

آنچه که به نظر من برای نسل امروز جامعه مهم است این پیام دکتر فاطمی برای جامعة امروز ما است که نباید تحت‌تأثیر احساسات قرار بگیرد، باید منافع ملی موردتوجه باشد، بپذیریم که جامعة ما، جامعة متکثری است، باید ما به عقاید و دیدگاه‌های متفاوت، مذاهب و اقوام مختلف احترام قائل بشویم. ما باید بپذیریم که حدود ۶ میلیون از ایرانیان فرهیختة ما در خارج از کشور هستند و آن‌ها بخشی از سرمایه‌های جامعه ما هستند.

  چگونگی ارتباط آن ظرفیت‌های اجتماعی با نهادهای مدنی و احزاب سیاسی در داخل کشور  و نحوه در کنار هم قرار گرفتن آنان که بتوانند از این انحرافی که بعد از انقلاب به وجود آمده و به‌جای آن مُطالبات تاریخی ملت ایران که آقای خمینی در نوفل‌لوشاتو مطرح کردند و یک نظریة جدیدی در جمهوری اسلامی حاکم می‌شود، جلوگیری کنند.

  این چهار دهه، چهار دهة بسیار سنگینی برای جمهوری اسلامی بوده و وظیفة پیشگامان این بوده که آگاهی‌بخشی بکنند و این آگاهی‌بخشی‌ها موجب شده که به نظر بنده شرایطی که امروز در جامعة ما هست و آگاهی که در جامعة امروز ما وجود دارد بیش از ۸۰ درصد مردم با ریشه‌ اصلی مشکلات جامعة آشنا شده‌اند که همان استبداد دینی است، این سرمایة اجتماعی و آگاهی که به قول جامعه‌شناسان در این چهار دهه به‌اندازة چهارصد سال در قرون وسطی اروپا، جامعه ما توسعه پیدا کرده است. این آگاهی سرمایة اجتماعی است. حالا چگونه این سرمایة اجتماعی با کار جمعی شکل بگیرد و ما بتوانیم در راستای منافع ملی و حفظ تمامیت ارضی این راه را ادامه دهیم. به نظر من بسیار مهم است، کسانی که دنبال راهبرد دکتر فاطمی و راه مصدق هستند، وظیفه. بسیار سنگینی دارند که در این زمینه تلاش بکنند.

  من مجدداً تشکر می‌کنم از برگزاری چنین برنامه‌هایی که ان‌شاالله بتواند جرقه‌هایی برای همکاری‌های جمعی در سطح جامعه باشد.